دموکراسی روی خطوط اینترنت
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[25 Jan 2011]
[ شيده لالمي ]
شيده لالمي
تکنولوژی های جدید ارتباطی و فناوری های نوین اطلاعات، این توانایی را دارند که با تاثیر گذاری بر ارزش های دموکراتیک جامعه تا اندازه زیادی جوهره دموکراسی را تغییر دهند.اینترنت با برقراری ارتباط مستقیم با شهروندان، فرصت های تازه ای را برای مشارکت سیاسی در فضای مجازی فراهم کرده است.شکل گیری تالارهای گفتمان سیاسی، فعالیت پر تحرک و پر تعداد احزاب، گروه ها و شخصیت های سیاسی در اینترنت و راه اندازی میلیون ها سایت متعلق به دستگاه های دولتی و قدرت های بزرگ سیاسی همگی نشا نه ای دال بر این ادعا هستند که اینترنت می تواند شکل جدیدی از دموکراسی ایجاد کند یا دست کم برداشت ها، باورها و داشته ها ما را از دموکراسی که مبتنی بر برداشت های سنتی هستند، دگرگون سازد. هرچند که همچنان در مورد آثار مثبت یا پیامدهای منفی اینترنت بر دموکراسی و چگونگی آنها اختلاف نظر های بسیار وجود دارد اما در هر حال پدیده اینترنت و قابلیت های مهم آن در برقراری رابطه تعاملی و دوسویه و همچنین ارتباط مستقیمی که از این طریق ایجاد می شود، در جای خود می تواند فرصتی برای توسعه دموکراسی در جوامع باشد.رسانه و دموکراسی دو مفهوم ارتباطی و سیا سی هستند که از سال های دور با هم ملازمه داشته اند.رشد فناوری اینترنت در جهان و افزوده شدن لحظه به لحظه بر تعداد کاربران اینترنتی سبب شکل گیری نوع جدیدی از ارتباط راه دور شده و پیامدهای شناخته و نا شناخته این نوع از ارتباط همه عرصه های زندگی بشر را متاثر کرده است و در این میان عرصه های سیاسی نیز نتوانسته اند، از اثرگذاری آن مصون بمانند. گسترش صور نوین اطلاعات و مبادله پیام ها دارای آثاری بر حیات دموکراتیک جوامع هستند.این تاثیرات حالتی مکانیکی ندارند و برخی از عوارض آن می تواند منفی نیز تلقی شود.با این حال جالب است که افراد ساکن در کشورها حتی پیش از دولت ها به انفورماتیک (به خصوص اینترنت) حساس می شوند و از آن به عنوان ابزاری برای بحث، زندگی جمعی و حتی مبارزه به خاطر آزادی استفاده می کنند. شکل گیری انجمن های مجازی ، تشکل های اینترنتی صنفی _ سیاسی و برگزاری نشست های اینترنتی از راه دور تنها بخشی از فرصت هایی است که فناوری اینترنت برای مشارکت سیاسی بیشتر در اختیار شهروندان قرار داده است. نتیجه جستجویی دقیق تر در مرورگرهای اینترنتی معرف صدها هزار سایت و وبلاگ است که فعالانه در انتشار فراخوان های سیاسی، حقوق بشر،جمع آوری امضا و حمایت از زندانیان سیاسی و موارد مشابه نقش دارند و حتی بسیاری از اعتراض های خیابانی را ساماندهی و هدایت می کنند.اینترنت فعالیت احزاب و تشکل ها را به نحو محسوسی تحت تاثیر خود قرار داده و به آنها فرصت هم اندیشی،انتشار سریع بیانیه ها، تبلیغات سیاسی و حتی عضو گیری الکترونیکی را می دهد.شبکه اینترنت اکنون شرایط داشتن دموکراسی الکترونیک را پدید آورده است .مفهوم دموکراسی الکترونیک اساسا بر شکل جدیدی از رفتار دموکراتیک متکی است که در واقع برخاسته و تحت تا ثیر تکنولوژی های جدید اطلاعا تی است. مردم حتی این اختیار را دارند که با تولید اطلاعات و قرار دادن آن روی سایت شخصی یا وبلاگ خود، به نقد عملکرد نمایندگان خود پرداخته، از آنها بابت مسوولیتی که در قبال جامعه و شهروندان دارند، پاسخ بخواهند. اگرچه میزان واقعی شفاف سازی اطلاعات از سوی سازمان ها و مقامات سیاسی و امنیتی در فضای اینترنت هنوز بسیار محدود است و در بسیاری از موارد امکان دسترسی به اطلاعات به روز و کاربردی در این زمینه وجود ندارد ، اما شفاف سازی ، آغاز شده و امیدواری ها یی هست.ویژگی های اساسی اینترنت به عنوان رسانه ای دو سویه که منجر به توسعه نوع خاصی از دموکراسی می شود، را می توان در محورهای زیر جمع بندی کرد:
- دو سویه بودن : کاربران می توانند با انبوه کاربران دیگر به صورت دو سویه تماس برقرار کنند.
- تولید و انتشار اطلاعات: شهروندان می توانند اطلاعات تولید کنند و در تولید اطلاعات سهیم شوند.این اطلاعات مشمول بررسی و تصدیق رسمی نیستند.
- به چا لش کشیدن چشم انداز های حرفه ای و رسمی : اطلاعات دولتی و حرفه ای را می توان به چالش کشید و روایت های دیگری از گزارش های رسمی و تخصصی ارائه کرد.
- زوال هویت دولت _ ملت ها : کاربران می توانند هویت هایی فراتر از مرزهای ملی خود اختیار کنند یا در پی ساخت هویت های محلی و مستقل از دولت باشند.
راه اندازی وب سایت‌های شخصی و در دهه اخیر فعا لیت فراگیر وبلاگ‌ها به درستی نشان دهنده علاقه وافر کاربران اینترنتی به مشارکت در فرایند تولید و انتشار اطلاعات است. کاربران در بسیاری از موارد با استفاده از همین قابلیت توانسته‌اند چشم اندازهای حرفه‌ای و رسمی دولت‌ها را به چالش بکشند، آنجا که وبلاگ نویسان گزارش غیر واقعی رویدادها به مخاطبان توسط دولت ها را مورد انتقاد قرار می دهند یا زمانی که مقامات سیاسی اجازه انتشار اخبار مربوط به سرکوب نهادهای مدنی و تشکل های صفی را با ایجاد انواع محدودیت ها در جریان فعالیت مطبوعات صادر نمی کند، وبلاگ ها و سایت ها، فضای مجازی را عرصه ای گسترده برای انتشار این اطلاعات یافته اند.با این همه و به رغم فرصتی که اینترنت برای توسعه و تقویت ارزش های دموکراتیک در اختیار جوامع قرار می دهد و دورنمای شهروندی فعال در حوزه سیاست را برای ما به تصویر می کشد، می‌توان این پرسش را مطرح کرد که رشد اینترنت و فراگیر شدن آن تا چه اندازه در نهادینه شدن دموکراسی در جامعه نقش سودمند خواهد داشت و تا چه اندازه می تواند به ابزاری برای قدرت طلبی جریان های سیاسی، القای اهداف از پیش تعیین شده و استفاده ابزاری قدرت ها و دولت ها از شهروندان و کنترل از راه دور افکار عمومی تبدیل شود؟ دو دلیل عمده برای پرداختن مجدد به راهبرد دموکراسی در عصر اطلاعات وجود دارد.اول آنکه موقعیت بازیگران و شیوه های عمل سیاسی در دموکراسی های لیبرال و نولیبرال، شکننده و آسیب پذیر شده و بسیاری از ناسازه های آن آشکار شده است.دوم اینکه با پشت سر گذاشتن نخستین مراحل تحول، که همراه با دگرگونی های پرشتاب اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است، طلیعه ورود به جامعه اطلاعاتی، فرصت‌های بی سابقه‌ای برای بازاندیشی درباره این نهادهای مستقر، بازیگران و شیوه عمل آنها فراهم کرده است. اینترنت مرد م سالاری را بهبود می بخشد و راه های داخلی و خارجی برای شرکت در فرایند تصمیم گیری را فراهم می کنند.از نظر داخلی ، اینترنت منابعی را فراهم می کند که آگاهی مردم از فرایند تصمیم گیری سیاسی و مسایل مهم را بالا می برد.از نظر خارجی، اینترنت مسیری را برای شهروندان به وجود می آورد تا صدایشان را به گوش دیگران برسانند.اینترنت شهروندان مطلع را تشویق کرده و تک قطبی بودن دانش را از بین می برد و به جهل مردمی در مورد مسایل اخلاقی ، سیاسی و اقتصادی پایان می دهد . موضوع آموزش ، ميزان مهارت و توانمندي افراد براي استفاده از اينترنت و چگونگی دسترسي به اطلاعات آن نيز در جاي خود نكته اي مهم و تعيين كننده در بررسي ميزان تاثيرگذاري اينترنت بر ارزش هاي دموكراتيك در جوامع است. بايد ديد كاربران اينترنت در جوامع مختلف تا چه اندازه از اينترنت به عنوان راهي براي بحث و تبادل اطلاعات سياسي استفاده مي كنند و تا چه اندازه توانايي جستجوي اين اطلاعات را از ميان حجم وسيع اطلاعات و داده‌هاي سياسي در صفحات وب دارند. یکی از مهمترین موضوعاتی که مانع مردمسالارنه بودن ماهیت اینترنت می شود، شکاف دیجیتال است. در اغلب مفاهیم پایه تبعیض میان آنهایی است که به فناوری اطلاعات دسترسی داشته و آنانی که از دستیابی به آن محروم مانده اند.شکاف دیجیتال تنها یک مشکل در ارتباط فیزیکی نیست بلکه یک مساله اجتماعی است. بسیاری از مردم جهان هنوز به تلفن دسترسی ندارند چه رسد به اینترنت. در بررسی تاثیر اینترنت بر ارزش های دموکراتیک می توان سه دیدگاه کلی را از یکدیگر تفکیک کرد. نخست موافقا نی که معتقدند با هرچه فراگیر شدن اینترنت و دسترسی تعداد بیشتری از کاربران به اطلاعات و همچنین شکل گیری فضاهای بحث و گفت و گوی مجازی در اینترنت و الکترونیکی شدن فرایند برگزاری انتخابات و همه پرسی ها، امکان مشارکت بیشتر مردم در فرایند دموکراسی مهیا شده و اینترنت تاثیری مثبت در این زمینه خواهد داشت. نمای دوم ، دیدگاه، ادله و عقاید گروهی را نشان می دهد که معتقدند قدرت دولت ها و مووسسات اقتصادی بزرگ و فراملی در اینترنت حق اظهار نظر و مشارکت شهروندان را تهدید می کند. در میان دیدگاه های گروه دوم، برخی منتقدان به طور مشخص با تاکید بر اینکه نابرابری در دسترسی به امکانات و تجهیزات نوین اطلاعاتی منجر به نابرابری اطلاعاتی خواهد شد، اینگونه انتقادات خود را مطرح می کنند که رشد فناوری های اطلاعاتی منجر به افزایش شکاف میان فقرا و اغنیای اطلاعاتی می شود. با این همه جمعی از صاحب نظران که آنها رامی توان در سومین گروه جای داد با برشمردن فرصت هایی که اینترنت می تواند برای دموکراسی ایجاد کند، برخی تهدید های آن را نیز یادآور می شوند، آنها معتقدند درست همانگونه که عده ای بر اندیشه شکل گیری دوره پسا صنعتی که حول محور اطلاعات سازمان می یابد خرده گیری کرده اند، می توان اشکال جدید دموکراسی در فضای مجازی و اینترنت را مورد بحث قرار داد و در عین اینکه به تاثیرگذاری مثبت اینترنت بر ارزش های دموکراتیک در جوامع امید داشت، تهدیدهای احتمالی آن را شناسایی کرد و منتظر ماند تا پیامدهای و نقاط مثبت و منفی این نوع از دموکراسی بیشتر آشکار شود.همانگونه که استریت در کتاب رسانه های فراگیر ، سیاست و دموکراسی می نویسد،اینترنت پدیده ای سربرآورده از نیازها و منافع علمی _ نظامی است؛ اما فرایندهای رشد و تکامل آن در کنترل این منافع نبوده و نیست.اینترنت امکانات و مشکلاتی را پدید آورده است که بخش عمده از آن ها برای هیچکس قابل پیش بینی نبود.اینکه در هر زمان دیگری چه امکانات یا محدودیت هایی به واسطه گسترش این ابر رسانه فرا روی انسان ها قرار می گیرد نیز موضوعی است که باید به صورت همه جانبه تحلیل شود. هیچ دلیل دیگری برای اینکه دموکراسی الکترونیکی شکل دیگری به خود نگیرد، وجود ندارد.شهروندان باید بدانند نیروی اصلی برای تقویت دموکراسی در خود آنها متمرکز شده است و اینترنت در واقع اصلاحات را در راستای نها دینه شدن ارزش های دموکراتیک تقویت می کند اما بانی و ایجاد کننده این اصلاحات نیست.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان