بررسی رابطه ی بین سناریو های تکنولوژی با داستان های علمی- تخیلی با نگاهی به چرخه ی روبوت آسیموف و فضای سایبری گیبسون

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[29 Jan 2016]   [ مریم اخوی]

چکیده

آینده مکانی ایده ­آل برای بحث کردن در مورد مزایا و یا خطرات ناشی از تکنولوژی است. داستان­های علمی-تخیلی با سفری به آینده، مانند ذره­ بینی هستند که اطلاعات نامرئی در مورد علم و تکنولوژی را برای کسانی که به جزئیات کوچک هم اهمیت می­دهند، روشن می­کنند. این مقاله به بررسی رابطه ­ی بین سناریو­های تکنولوژی با داستان­های علمی تخیلی می­پردازد. جامعه­ ی آرمان­ گرایانه­ ی به تصویر کشیده شده توسط آسیموف و چشم­ انداز آینده ­ی تاریک اما دقیق از گیبسون، و بررسی تضاد بین این دو نیز می­تواند به یک ارزیابی از نحوه­ و چگونگی کمک داستان­های علمی-­تخیلی به سناریو­های تکنولوژی کمک کند.

توضیح : این مقاله خلاصه ای از مرجع ۱ است به همراه مطالبی که برای فهم بهتر اضافه شده است.

۱٫ مقدمه
تکنولوژی و جامعه را نمی­توان از هم جدا کرد، مخصوصاً وقتی راجع به عواقب آن صحبت می­کنیم. تکنولوژی خود از نتایج انتخاب­های جامعه و تاثیرات صادقانه­ ی فرهنگ آن است. سناریو­ها و داستان­های علمی­ تخیلی با توجه به خصوصیات جامعه، هر دو دست به پیش ­بینی می­ زنند. یک پیش­بینی با ­ارزش باید شامل ارتباطات و کانال­های تصمیم­گیری صحیح، نیروهای محرک واقعی و کشف چیزهایی که اتفاق افتادن آن­ها به تعادل کنونی اثر می­ گذارد باشد. ما اگر بخواهیم از یک مثلث برای نشان دادن مجموعه­ ای از ابزارهای پیش­ بینی تکنولوژی استفاده کنیم، اقتصاد در راس اول، تخصص در راس دوم و خلاقیت نمادین در راس سوم خواهد بود. در این مقاله، هدف بررسی پروژه­های علمی-تخیلی است که در راس خلاقیت نمادین حضور دارد. ما در این­جا دو سوال اساسی برای پیش­بینی تکنولوژی داریم:
۱- چه کسی تصمیم می­گیرد؟ (تعیین بازیگران)
۲- از چه جریان ارتباطی­ای پیروی می­شود؟ (تعیین و تعریف کانال­های ارتباطی)

۲٫ سناریو و داستان -علمی تخیلی

سناریو چیست؟

با توجه به فرهنگ لغات، سناریو یک طرح کلی از یک دوره­ ی طبیعی و یا سلسه حوادث است. سناریو برداشتی­ است از محیط­های جایگزین، با استفاده از تصمیم­ گیری­هایی که در آینده­ ی یک بازی ممکن است. غالباً هدف این سناریو­ها جلب­ توجه در تصمیم­ گیری­ ها یا بررسی یک وضعیت و پیامد­های آن است و ممکن است با توجه به اهداف گوناگون شخصی، سازمانی، اجتماعی یا جهانی، دسته­بندی­های مختلفی داشته باشد.
روش سناریو فقط یک داستان تولید نمی­کند، بلکه چند داستان فرعی می­سازد. البته ممکن است طیف گسترده­ای از وقایع نامعلوم در نتیجه دخالت داشته باشند و مورد بررسی قرار نگیرند.
داستان علمی- تخیلی چیست؟
بسیاری از اختراعات و اکتشافات ابتدا در ادبیات علمی-تخیلی چهره نشان دادند و سپس در دنیای واقعی ظاهر شدند. نمونه­ی بارزِ این نوع ادبیات، داستانِ علمی-تخیلیِ سولمنیوم به قلمِ یوهانس کپلر[۱] است. او پس از ارائه­ی قوانین حرکت سیارات در منظومه­ی شمسی که به سه قانون کپلر مشهور است، داستانی منتشر کرد که روایت سفری رویایی به ماه بود.
صد سال پس از انتشار رمان از زمین تا ماه اثر ژول ورن[۲]، سفینه­های آپولو۱۰ به سوی ماه پرتاب شدند. سینما و زیر­دریایی تخیلاتِ ژول ورن بود که محقق شد و اولین بار در اثر تخیلی کارل چاپک[۳]، نویسنده­ی چک، کارخانه­ی روبوت­سازی روسوم مطرح شد و سال ها بعد به حقیقت پیوست.
در رمان به خاطر پرچم (۱۸۹۶) دانشمندی دیوانه به نام توماس رخ، جنگی جدید به دنیا تحمیل می­کند. او از موشک­های قابل هدایت و کلاهک­هایی شبیه به بمب­های هسته­ ای استفاده می­کرد.
و مهم­تر از پیش­بینی اختراعات و اکتشافات، تفکر درباره­ ی عواقب این اختراعات برای انسان است. افلاطون در کتاب جمهوری­ اش که می­توان از اولین اشکال داستان­های علمی- تخیلی دانست، خطاب به مردم می­گوید:
اگر درختان را قطع می­کنید نهال­های تازه به جای آن­ها بنشانید، اگر دارویی کشف کردید با توجه به مفاهیم و باور­های دینی خود با آن چه می­کنید؟ اگر دارویی این امکان را فراهم آورد تا مردم به سن پیری برسند با پیران خود چه می­کنید؟ اگر مردم به خوابی پانصد ساله فرو روند و بعد بیدار شوند چه می­شود؟

و اما داستان علمی- تخیلی چیست؟

ایزاک آسیموف[۴] : داستان­های علمی- تخیلی، شکلی از ادبیات هستند که قصد دارند عواقب و تصادفات ممکن برای تغییراتی که به وجود می­آیند را توصیف کنند و در صورت امکان راه­حلی ارائه دهند. این شاخه از ادبیات، از پیشرفت­های علمی متاثر است و همچنین نگران موجودات به خصوص انسان است.

آیا همین هدف داستان­های علمی- تخیلی را جدی نمی­کند؟

در حقیقت داستان علمی- تخیلی می­تواند فراتر از سناریو برود، نه تنها به خاطر محیطی که در آن تنفس می­کند یا ترسیم می­کند، بلکه به این دلیل که نویسنده­ی داستان­های علمی- تخیلی، از شکستن هنجار­ها و الگوهای تثبیت شده و فرهنگ، نمی­ترسد، تا بتواند انگیزه­های انسانی را بهتر کشف کند و خلاقیت داشته باشد. علاوه بر این، با وجود شخصیت­هایی که در داستان­های علمی- تخیلی هست، خوانندگان می­توانند در داستان نقشی برای خودشان داشته باشند. چنین درگیری­های عاطفی در سناریو­های تکنولوژی غایبند. البته کنترل کردن این درگیری­ها سخت است، اما با توجه به اینکه آینده­ی سازمان­ها در واقع انسانی­ست، احتمالاً بسیار مفید باشد.
آثار علمی- تخیلی از اواخر قرن نوزدهم تا به امروز را می­توان به پنج دسته تقسیم کرد:
۱- داستان پیش­بینی[۵] : این نوع داستان علمی- تخیلی در آینده­ای نزدیک و قابل قبول شکل می­گیرد و بیشتر شبیه به برون­یابی از جامعه­ی کنونی ماست. افرادی مانند گریگوری بنفورد[۶] و یا دیوید برین[۷]، در حال حاضر از این داستان­ها می­نویسند.
۲- اپرای فضائی[۸] : این دسته داستان­هایی را شامل می­شود که تکنولوژی­های فضائی در آینده­ی دور را پیش­بینی می­کنند. آثاری چون جنگ ستارگان[۹] در این دسته قرار می­گیرند. چنین داستان­هایی می­توانند تاثیر غیر مستقیمی در تصمیم­گیری­های تکنولوژی بگذارند. برای مثال نویسندگان داستان­ها و فیلم­های علمی- تخیلی در مورد فضا، با گسترش دادن این عقیده که زندگی در فضای دور دست برای انسان امکان پذیر نیست، توانستند یک فشار روانی بزرگ توسط مردم آمریکا روی بدنه­ی حکومتیِ آن کشور ایجاد کنند تا بودجه­ی اقتصادی ناسا کمتر صرف چنین پروژه هایی بشود و موفق هم شدند. مثال دیگر از این نوع داستان­ها، چرخه­ی روبوت آسیموف است.
۳- داستان­ اخلاقی[۱۰] : در این داستان­ها، تکنولوژی صرفاً به عنوان یک عامل اجتماعی و روانی مطرح می­شود. یک نمونه­ی اولیه از این داستان­ها، کار اول هربرت جی ولز[۱۱]، ماشین زمان در سال ۱۸۹۵ است.
۴- داستان ترسناک[۱۲] : به تحولات بدن انسان و ذهن او به عنوان نتیجه­ی مستقیم یا غیر مستقیم تکنولوژی کنترل شده، اشاره دارد. پرواز اثر دیوید کرانینبرگ[۱۳] از این نوع است.
۵- چشم­انداز شبه علمی[۱۴] : یک نوع حاشیه­ای از داستان­های علمی- تخیلی است، که ممکن است ایده­ها و رویاهای مختلف درباره­ی تکنولوژی­های آینده را جمع کند. آثار نویسندگان، دانشمندان و مهندسان و روزنامه­نگارانی که بدون قصد نوشتن داستان علمی- تخیلی، نوشته­های جنجالی خود را به عنوان علمی که مورد توجه قرار نگرفته مطرح می­کنند، در این دسته قرار دارند.
البته این دسته­بندی­ها خیلی دقیق نیست و یک داستان علمی- تخیلی می­تواند همزمان دسته­های مختلف حضور داشته باشد، مثلاً داستانی هم فضائی باشد و هم اخلاقی.
نوع اول از این داستان­ها یعنی داستان پیش­بینی خود به دو دسته تقسیم می­شوند :
پیش­ بینی تکنولوژی : داستان­های علمی- تخیلی­ای که حدس­های قابل قبول در مورد آینده­ ی تکنولوژی و جامعه می­زنند. یک مثال خوب اودیسه­ی فضائی، نوشته­ی آرتور سی­کلارک[۱۵] در سال ۱۹۶۸ است، هرچند کارهای ژول ورن می­تواند به عنوان پیشگام در این طبقه قرار بگیرد.
پیش­بینی اجتماعی : در این نوع داستان­ها، نویسنده به دنبال تجزیه و تحلیل عواقب ناشی از پیشرفت تکنولوژی برای مردم و محیط است. به نظر می­رسد این سبک بعد از ۱۹۸۰ که انسان به طبیعت دو­گانه­ی تکنولوژی پی برد، رواج یافت. نمونه­ی این کار، رمان نئورومنسر[۱۶] از ویلیام گیبسون[۱۷] است. در اغلب این داستان­ها، انسان فاجعه به بار می­آورد.
پروژه­های علمی- تخیلی صرفاً داستان نیستند، بلکه قطعاتی از تاریخ یا چرخه­ای گسترده از فعل و انفعالات پیچیده بین نیرو­های مختلف است. در پروژه­های بزرگ ضروری نیست که از قوانین خاصی پیروی کنیم، بلکه باید زمینه­ ی منسجم و قوی داشته باشیم، هیچ کس قدر به ساختن جامعه­ ای داستانی، مطابق با جهان واقعی، نیست.
برخلاف سناریو­های تکنولوژی، داستان­های علمی- تخیلی تقریباً عاری از وابستگی به نهاد­ها یا شرکت­ها هستند. هرکسی می­تواند داستانی علمی- تخیلی بنویسد و در اینترنت منتشر کند. سناریو­ها تاثیر مستقیمی روی مردم ندارند، اما در مورد داستان­های علمی- تخیلی وضع بدین­گونه نیست. نشان دادنِ یک فیلم که خطراتِ بالقوه ی دستکاری ژن ها را نشان می دهد، بسیار تاثیرگذارتر است تا گزارش های فنی صادر شده توسط شرکت ها یا نهاد های دولتی.
برای نشان دادن نکات مهم، در این­جا دو اثر بزرگ علمی- تخیلی به نام­های چرخه­ی روبوت ایزاک آسیموف و نئورومنسر ویلیام گیبسون بررسی می­شوند.
۳٫ ماشین تبدیل شدن به انسان
ایزاک آسیموف (۱۹۹۵-۱۹۲۰) اولین داستان خود را با نام روبوت در سال ۱۹۵۰ منتشر کرد. این کار به بررسی توسعه­ی اولیه­ی روبوت­های شبیه به انسان با استفاده از پوزیترون، می­پرداخت. چرخه­ی روبوت پوزیترونیِ آسیموف در حقیقت مجموعه داستان­های آسیموف در سال­های بین ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۵ است.
موضوع اصلی تکنولوژی در داستان­های آسیموف، هوش مصنوعی و پیامد­های آن است.
روبوت­های آسیموف به منظور بی­خطر بودن برای انسان، تحت محدودیت­های اخلاقی که او قوانین سه­گانه­ی روبوت­ها می­نامد، طراحی شده­اند:
۱- یک روبوت نمی­تواند به انسان صدمه بزند، اما بدون هیچ عکس­­العملی اجازه می­دهد که انسان به او صدمه بزند.
۲- روبوت­ها باید تمام دستورات انسان به جز صدمه زدن به انسانی دیگر، عمل کند.
۳- روبوت­ها همیشه باید مراقب خود باشند، به جز وقتی که در تضاد با قانون ۱ یا ۲ باشد.
آسیموف چارچوبی ایده­آل از همراهی تکنولوژی و اخلاق در داستان­هایش ترسیم کرده است. آسیموف اعتقاد داشت که پیشرفت علم و تکنولوژی همیشه نتیجه­ی مثبتی برای انسان به ارمغان می­آورد. در هیچ کدام از داستان­های آسیموف انسان­ها مورد تهدید تکنولوژی قرار نمی­گیرند و سرخوردگی­ها و تلفات در پیشرفت، همه به علت ناهنجاری­های فردی است. سه قانون آسیموف برای هوش مصنوعی، قطعاً راهنمای ما نیست و همچنین در جهت آینده نیست، زیرا ما در جهانی زندگی می­کنیم که در آن قوانین آسیموف در روبوتیک هیچ اعتباری ندارد، جهان ما جهانی است که در آن هر کاربر حتی از طریق تابش هم از کامپیوتر ضرر دریافت می­کند.
جهت­گیری پوزیتیویستی آسیموف در داستان­هایی که در مورد سفر­های فضائی نوشته است بیشتر تایید می­شود. در آن­ها، انسان و تکنولوژیِ آن دارای پیشرفته­ترین سیستم فکری است. علاوه بر این، نکته­ی مهم دیگری که این­جا وجود دارد این است که طبیعت در نظر آسیموف خصمانه است و باید توسط تکنولوژی تغییر یابد، این اعتقاد آسیموف هنوز هم در بین مهندسان و مدیران اجرایی شرکت­ها رواج دارد. آسیموف معتقد بود که دانشمندان می­توانند نوآوری­های تکنولوژی را کنترل کنند و ثبات جامعه هم هیچ­وقت در خطر نخواهد بود.
۴٫ تبدیل انسان­ها به ماشین
“من حتی یک مودم هم ندارم.“ گیبسون ۱۹۹۳
چند سال قبل از این­که یک شرکت تولیدی برای تولید روبوت آسیموف پیدا شود، یک نویسنده­ ی آمریکایی به نام ویلیام گیبسون (متولد ۱۹۴۸) رمانی به چاپ رساند و با این­کار بنیان­گذار یک سبک ادبی در داستان­های علمی- تخیلی به نام سایبرپانک[۱۸] شد. رمان­های نئورومنسر (۱۹۸۴) و شمارش از صفر (۱۹۸۶) از او، موفق به دریافت سه جایزه­ ی بین­ المللی ادبی شد.
neuromancer
تفکر گیبسون با آسیموف به شدت متفاوت بود. زمینه­ های اقتصادی و تکنولوژیکی در ۱۹۸۰ به ویژه در آمریکا و انگلیس روی داستان­های گیبسون تاثیر جدی گذاشته است. لیبرالیسم قوی از مشخصه­های اصلی ۱۹۸۰ بود. در آن زمان انسان حداقل در کشورهای غربی با ظهور عصر اطلاعات و تکنولوژی همراه بود. فن­آوری اطلاعات هرگز قبلاً در طبیعت وجود نداشت و توسط خود انسان ایجاد شد.
جامعه­ ی گیبسون نتیجه­ ی جایگزینی تدریجی فضائی دیگر به جای طبیعت است. ماتریکس[۱۹] شبکه­ای جهانی از اطلاعات است که انسان­ها در آن با هم ارتباط برقرار می­کنند و به آن معتاد می­شوند، انسان زندگی دوگانه پیدا می­کند و این دوگانگی بسیار عمیق است. انسان در هر دو جهان فیزیکی (سنتی) و اطلاعاتی (ماتریکس) زندگی می­کند و هنگامی که انسانی رابطه­ ی خود را با ماتریکس قطع می­کند، احساس نقص، معلولیت و بی­قدرتی می­کند. همان­طور که در جامعه­ ی آسیموف تکنولوژی منجر به رضایت و قدرت است، در جهان گیبسون هم ماتریکس این نقش را دارد.
ماتریکس توسط خود انسان برای تسهیل ارتباطات و پردازش اطلاعات ایجاد شده است و به نحوی موفق­تر از همه­ی انتظارات بوده است. ماتریکس همیشه آرزوی بشر برای دستیابی به کنترل و ارضای بیشترِ نیاز­های مصنوعی­اش بوده است.
بزرگ­ترین تفاوت بین روبوت­های آسیموف و ماتریکس گیبسون، نه فقط ایجاد فضای مجازی، بلکه پیامدهای اخلاقیِ آن می­باشد. روبوت­های آسیموف سه قانون انسانی و عملکردی داشتند، و این­ها در واقع برای جلوگیری از، از دست دادنِ صفات انسانی بود. ماتریکس هیچ­کدام از این قانون­ها را نداشت. ماتریکس ابزاری است که توسط کشور­های چند ملیتی توسعه­یافته و قدرت گرفته است و به نظر می­رسد در جامعه­ی گیبسونی، دانشگاه­ها هیچ تاثیری در روند تصمیم­گیری برای تکنولوژی ندارند. روشن است که در چنین جامعه­ای پیش­بینی تکنولوژی معادل است با استراتژی­های شرکت­های بزرگ.
سایبرپانکِ گیبسون همراه با هوس­های انسانی است. مایک سائنز[۲۰]، خالق پروژه­های وابسته به عشق شهوانی-واقعیت مجازی می­گوید:
من فکر می­کنم انگیزه­ ی تکنولوژی شهوت است.
در نظر این­گونه اندیشمندان، آینده ­پژوهان باید محرک­های حسی و جنسی را به عنوان انگیزه­ای برای نوآوری و تکنولوژی جدی بگیرند. در نئورومنسر هم ماتریکس به عنوان منبعِ سرشار از لذت برای کسانی که بهم متصلند مطرح است، موفقیت صنعتی اغلب وقتی رخ می­دهد که هوسِ مصرف کننده را به قدر کافی ارضا کند. در این جا صنعت و مصرف­کنندگان مانند زوج­های منحرفی هستند که با محصولات جدید دنبال لذت بیشتری هستند.
یکی دیگر از جنبه­های جال توجه سایبرپانک، ارتباط آن با طبیعت است. همان­طور که اشاره شد در جامعه­ی آسیموفی طبیعت خصمانه است و می­تواند برای بهتر شدن به وسیله­ی تکنولوژی تغییر کند. اما در جامعه­ی گیبسون با ظهور فضای مجازی، تکنولوژی به مراتب قوی شد و انسان­ها قادر به استخراج طبیعتی دیگر و ارائه­ی یک جهان مجازی شدند، یعنی ماتریکس! و این باعث شد تا مفاهیمی مانند مرگ و زندگی برای کسانی که به ماتریکس متصلند، معنی خود را از دست بدهند.
یکی دیگر از پیامدهای تکنولوژی سایبری، کاهش شکاف سنتی بین دو جنس است و این به نظر می­رسد به این علت است که دیگر در فضای مجازی توانایی فیزیکی مردان و برتری آن­ها مطرح نیست، همان­طور که در نئورومنسر یکی از شخصیت­های اصلی داستان یک زن محافظ است، در حالیکه در جامعه­ی آسیموفی اغلب روبوت­ها مردند.
لازم به ذکر است که ساختمان اولیه­ی ماتریکس در تکنولوژی سال ۱۹۸۰ ظهور کرد، به عبارتی اینترنت امروزی از اجداد ماتریکس است.
۵٫ سناریوهای تکنولوژی چه چیزی می­توانند از داستان­های علمی- تخیلی یاد بگیرند؟
داستان­های علمی- تخیلی و سناریو­های تکنولوژی دو فرم بسیار متفاوت از هم هستند که درباره­ی آینده دست به پیش­بینی می­زنند. داستان­های علمی- تخیلی اغلب داستان­سرایی با نظر انتقادی به جامعه است، اما سناریوهای تکنولوژی بیشتر به دانشکده­ها، شاخص­های اقتصادی و متخصصان دانش مربوطند.
با وجود این به نظر می­رسد رمان­هایی مانند نئورومنسر حاوی برخی حقایق جالب توجه در مورد آینده­ای نزدیک است. نئورومنسر توصیف جامعه ای­ست که بسیار محتمل است. اگرچه چرخه­ ی آسیموف هم حاوی نکاتی تکنو- اجتماعی است که هنوز هم قابل اهمیت دادن است، اما پیش­بینی آن قطعاً غلط است. به رغم این واقعیت که آسیموف خود یک دانشمند است، در حالیکه گیبسون نیست، درک گیبسون از انگیزه­های انسانی بیشتر است و تحلیل بهتری دارد. درحالیکه آسیموف از زاویه­ی خوشبینی به تکنولوژی نگاه کرده، تکنولوژی از دیدگاه گیبسون پیش رفته است. ساختمان اولیه­ی ماتریکس در ۱۹۸۰ ظهور کرد و رایانه­های شخصی امروزی و اینترنت، تنها پدران اولیه­ی ماتریکس هستند. این­­که هر سازمانی قدرت مالی و آگاهی از محصولاتِ مورد علاقه­ی انسان­ها داشته باشد دارای قدرت فوق­العاده می­شود و می­تواند آینده­ای آن­گونه که دوست داریم به وجود آورد، برای پیش­فرض های سناریوهای تکنولوژی مدل خامی است. وقتی بازیگران قدرتمند نگاه­های مختلف و آرزو­هایی متفاوت در­باره­ی این­که از تکنولوژی چه می­خواهند داشته باشند، تردید ایجاد می شود. نویسندگان سناریو­های تکنولوژی باید به انگیزه­های انسانی بهای بیشتری دهند.


مراجع :
Science fiction and technology scenarios: comparing Asimov’s robots and Gibson’s cyberspace / Dominic Idier / Technology in Society / 22 (2000)
نام بعضی نویسندگان و کتاب­هایشان از ویکی پدیا گرد­آوری شده است.
[۱] Johannes Kepler
[2] Jules Verne
[3] Karel Capek
[4] Isaac Asimov
[5] Anticipation story
[6] Gregory Benford
[7] David Brin
[8] Space opera
[9] Star Wars
[10] Moral story
[11] Herbert G. Wells
[12] Horror story
[13] David Cronenberg
[14] Pseudo scientific vision
[15] Artthur C. Clarke
[16] Neuromancer
[17] William Gibson
[18] Cyberpunk : Cyberpunk is a postmodern and science fiction genre noted for its focus on “high tech and low life.”
سایبرپانک یکی از زیرسبک‌ها در داستان‌های علمی-تخیلی است. تمرکز موضوع در سبک سایبرپانک بر فناوری‌های پیشرفته مانند فناوری رایانه و ارتباطات، توأم با از هم‌گسیختگی نظم اجتماعی است. موضوع کتاب‌های سایبرپانک معمولاً حول محورِ ستیز میان هکرها، هوشمندان مصنوعی و شرکت‌های غول‌آسا می‌چرخد. مکان و زمان این داستان‌ها در آغاز بیشتر فضاهای دوردست بوده ولی بعداً بیشتر در آینده کره زمین قرار گرفته است. شهرهای این آینده، معمولاً حالتی منفی و ضدایده‌آلی دارند ولی تحرک و تنوع فراوان نیز از مشخصه‌های آنهاست. اصطلاح سایبرپانک را شاید بتوان «رایاشُفته» (ترکیبی از رایانه و آشفته) ترجمه کرد. ویکی پدیا

[19] Matrix
[20] Mike Saenz

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

+ بررسی رابطه ی بین سناریو های تکنولوژی با داستان های علمی- تخیلی با نگاهی به چرخه ی روبوت آسیموف و فضای سایبری گیبسون 

منبع: 100

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---