بررسی تحلیلی پدیده جهانی شدن با تمرکز بر حوزه فرهنگ

اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Twitter

Google

Yahoo

Delicious

بالاترین

دنباله

[29 Sep 2015]   [ ]

چکیده
جهانی شدن، اصطلاحی است که از اواسط دهه 1980 متداول شده و به معنی فروریختن مرزها و فراتر رفتن از آن در سطح جهانی در ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی.... که فرآیند آن دگر گون شدن ساختارهای محلی به جهانی است.فرایند جهانی شدن، ابعاد و دامنه آن آنقدر وسیع و گسترده است که تمام شئون زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است، تا جایی که برخی از صاحب نظران آن را به عنوان بزرگترین رخداد تاریخ بشری یاد کرده اند . به طوریکه چند دهه گذشته در پرتو توسعه انقلاب ارتباطات الکترونیکی، مفهوم فاصله و فضا به گونه ای غیرقابل تصور در هم ریخته است. جهانی شدن به شکل امروزین آن از زمان فروپاشی کمونیسم و نظام دوقطبی و پایان جنگ سرد عینیت یافته است.ر واقع جهانی شدن به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن جریان آزاد اندیشه، انسان، کالا، خدمات، و سرمایه در دنیا میسر و محقق گردد.
روش تحقیق در این مقاله از نظر نوع تحقیق ، تاریخی است، از آن رو که به بررسی نظریه ها، دیدگاه ها و پارادایم های موجود در زمینه جهانی شدن و فرهنگ پرداخته است.تکنیک جمع آوری داده ها بهره گیری از مطالعه اسنادی( کتب، مجلات ، مقالات معتبر داخلی و خارجی)است.
لذا در این مقاله به ارائه ادبیات موضوعی ومبانی نظری ، وجه تمایز جهانی شدن و جهانی سازی و بیان نقطه نظرات و دیدگاه های موافقان و مخالفان پدیده جهانی شدن ، بررسی و تحلیل آثار جهانی شدن بر حوزه فرهنگ که شامل آراء و نظرات اندیشمندان مدرن و پست مدرن در مورد جهانی شدن و فرهنگ، تشریح پارادایم های نظری در خصوص ارتباط فرهنگ و جهانی شدن،بررسی مدل های جهانی شدن فرهنگ و در نهایت بحث و نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات کاربردی بر اساس نتایج مقاله می باشد.
کلیدواژگان
تغییر؛ رقابت آزاد؛ اقتصاد جهانی؛ جهانی‌شدن؛ جهانی سازی؛ فرهنگ
اصل مقاله
بررسی تحلیلی پدیده جهانی شدن با تمرکز بر حوزه فرهنگ

علی فرهادی محلی

چکیده
جهانی شدن، اصطلاحی است که از اواسط دهه 1980 متداول شده و به معنی فروریختن مرزها و فراتر رفتن از آن در سطح جهانی در ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی.... که فرآیند آن دگر گون شدن ساختارهای محلی به جهانی است.فرایند جهانی شدن، ابعاد و دامنه آن آنقدر وسیع و گسترده است که تمام شئون زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است، تا جایی که برخی از صاحب نظران آن را به عنوان بزرگترین رخداد تاریخ بشری یاد کرده اند . به طوریکه چند دهه گذشته در پرتو توسعه انقلاب ارتباطات الکترونیکی، مفهوم فاصله و فضا به گونه ای غیرقابل تصور در هم ریخته است. جهانی شدن به شکل امروزین آن از زمان فروپاشی کمونیسم و نظام دوقطبی و پایان جنگ سرد عینیت یافته است.ر واقع جهانی شدن به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن جریان آزاد اندیشه، انسان، کالا، خدمات، و سرمایه در دنیا میسر و محقق گردد.
روش تحقیق در این مقاله از نظر نوع تحقیق ، تاریخی است، از آن رو که به بررسی نظریه ها، دیدگاه ها و پارادایم های موجود در زمینه جهانی شدن و فرهنگ پرداخته است.تکنیک جمع آوری داده ها بهره گیری از مطالعه اسنادی( کتب، مجلات ، مقالات معتبر داخلی و خارجی)است.
لذا در این مقاله به ارائه ادبیات موضوعی ومبانی نظری ، وجه تمایز جهانی شدن و جهانی سازی و بیان نقطه نظرات و دیدگاه های موافقان و مخالفان پدیده جهانی شدن ، بررسی و تحلیل آثار جهانی شدن بر حوزه فرهنگ که شامل آراء و نظرات اندیشمندان مدرن و پست مدرن در مورد جهانی شدن و فرهنگ، تشریح پارادایم های نظری در خصوص ارتباط فرهنگ و جهانی شدن،بررسی مدل های جهانی شدن فرهنگ و در نهایت بحث و نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات کاربردی بر اساس نتایج مقاله می باشد.

کلیدواژه‌ها: تغییر[1]،رقابت آزاد[2]، اقتصاد جهانی[3]، جهانی‌شدن[4]، جهانی سازی[5]، فرهنگ[6]




1- مقدمه
پژوهش ها و مطالعات متعدد نشان می دهد اتفاق‌نظری‌ بین‌ دانشمندان، در مورد تعریف‌ دقیق‌ جهانی‌شدن‌ یا تأثیرات‌ آن‌ بر زندگی‌ و رفتار ما وجود ندارد؛ زیرا این‌ پدیده‌ به‌ حد‌ نهایی‌ تکامل‌ خود نرسیده‌ و هم‌چنان‌ دستخوش‌ تغییر و تحول‌ است‌ و هر روز وجه‌ تازه‌ای‌ از ابعاد آن‌ نمایان‌ می‌شود. بنابراین تعاریف و تعابیر متفاوتی از مفهوم و واژه‌ جهانی شدن عنوان گردیده است. در یک معنا، جهانی شدن عبارت است از: فرایند افزایش «وابستگی متقابل» میان جوامع مختلف در مقیاس جهانی. گرو هی به مفهوم عام یعنی در هم ادغام شدن بازارهای جهانی در زمینه های تجارت وسرمایه گذاری مستقیم و جا به جایی و انتقال سرمایه ، نیروی کار و فرهنگ در چهار چوب سرمایه داری وآزادی بازار و نهایتا سر فرود آوردن جهان در برابر قدرت های جهانی بازار که منجر به شکافته شدن مرزهای ملی و کاسته شدن حاکمیت دولت خواهد شد، معتقد هستند. عنصر اصلی واساسی دراین پدیده شرکت های چند ملیتی هستند . جهانی شدن شامل تراکم دنیا به عنوان یک کل و از طرف دیگر افزایش سریع در اجماع و پایه گذاری فرهنگ جهانی تلقی می شود. بطوریکه همگون سازی به عنوان یکی از ویژگی های جهانی شدن میلیون ها فرصت شغلی ایجاد کرده و باعث شده است که حدود دو تریلیون دلار سرمایه از کشورهای ثروتمند از طریق سهام، سرمایه گذاری در اوراق قرضه و وام های تجاری به کشورهای فقیر و در حال توسعه منتقل می شود(احمدی علی آبادی، 1382).
" گیدنز" ( 1990 )[7] جهانی شدن را فرایندی می داند که به وسیله آن ، رویدادها ، تصمیمات و فعالیتهای انجام گرفته در یک قسمت از جهان نتایج تاثیر گذاری بر افراد ، گروهها و جوامع در سایر نقاط می گذارد.در واقع، جهانی شدن روندی است پر قدرت که در فرصتی نسبتا کوتاه کشور هایی را که نتوانند خود را با آن تطبیق دهند پشت سر خواهد گذاشت، اما در صورت بهره برداری مناسب می تواند موجب توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گسترده کشورهای جهان گردد.(زمانی،1384). "اندرسون" (2000) جهانی شدن را به عنوان کاهشی در هزینه‌ی فعالیت‌ها تلقی می‌کند."دیوید هلد" ( 1996 ) در کتاب "دموکراسی و نظم جهانی" با وجود داشتن نگاه آسیب شناختی به جهانی شدن ، این پدیده را حرکت به سمت نوعی دموکراسی جهانی می بیند که در عین حال کثرت فرهنگی و اقتصادی را نیز در خود خواهد داشت ."مانوئل کاستل" ( 1990 ) با اشاره به عصر اطلاعات ، جهانی شدن را ظهور نوعی جامعه شبکه ای می داند که در ادامه حرکت سرمایه داری ، پهنه اقتصاد ، جامعه و فرهنگ را در بر می گیرد. از آن جهت که در سالهای گذشته جهانی شدن به عنوان اصطلاحی اقتصادی شناخته می شد تعاریف ارائه شده نیز بر همین بینش استوار بود ولی آنچه مسلم است ،فرایند جهانی شدن بسیار گسترده و فراتر از فقط بعد اقتصادی آن است.به طور کلی ابعاد جهانی شدن عبارتند از:-1 بعد اقتصادی-2 بعد اجتماعی و سیاسی-3 بعد فرهنگی-4 بعد تکنولوژیکی
-5 بعد جمعیتی.( توکلی، 1384 )
مع الوصف، جهانی شدن به عنوان یکی از مهم‌ترین ابعاد اقتصادی, اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی در روابط بین کشورهای توسعه‌یافته و کمتر توسعه‌یافته آشکار شده است. جهانی شدن اقتصاد که در میانه قرن نوزدهم آغاز شده بود در دهه 1990 همچنان بر سر زبان‌ها جاری است. تاثیر فراگیری بر توسعه اقتصادی, اجتماعی ،سیاسی و فرهنگی به ویژه بر کشورهای کمتر توسعه یافته گذاشته است. واترز (1995) جهانی شدن را رایج‌ترین مفهوم دهه 1990 می‌داند که بایستی توسط همه کشورها به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته به منظور تداوم به دست آوردن منافع بهینه در نظر گرفته شود.( واترز ،1379).
اما یکی از تاثیرات مهم جهانی شدن بر حوزه فرهنگ است بدین صورت که ،فروریزی مرزها و فضاهای محدود، موجب برخورد فرهنگ ها با یکدیگر و با فرهنگ جهانی می شود که در اثر این برخورد، با فرهنگهای دیگر مستحیل می شوند، برخی دیگر موضعی سرسختانه و ستیزآمیز نسبت به فرهنگ مهاجم اتخاذ می کنند. شماری از فرهنگ ها به همزیستی مسالمت آمیز تن می دهند و تعدادی هم گفت و گو و تبادل فرهنگی را گریزناپذیر می دانند.از طرف دیگر درست است که فرایند جهانی شدن به همگونی و یکدست شدن فرهنگ و تفاوت زدایی و تنوع زدایی می انجامد، ولی نوع دیگری از همزیستی ها، آمیزش ها، تفاو تها وخاص ها را هم پدید می آورد. (گل محمدی، 1381).


2- بیان مسئله
واژة جهانی‌شدن به عنوان یک واژة علمی تا اوایل یا حتی اواسط دهة 1980 در محافل دانشگاهی چندان به رسمیت شناخته نمی‌شد و تنها در نیمة دوم دهة 1980 بود که اعتبار علمی پیدا کرد بطوری که امروزه به گفته رابرتسون، ”ردیابی نحوة انتشار آن در سراسر جهان ناممکن است“ و دیگر گریز یا عقب‌نشینی هم از آن متصور نیست[i]ویا به نظر "آنتونی گیدنز"، ”بسیار پیچیده‌تر و غیرمتمرکزتر از آن است که بتوان ا دعای کنترل آن را کرد.“(گیدنز ، 1379). جهانی شدن یک پیشرفت جدیدی نیست بلکه گام های آن در نتیجه پیشرفت فناوری های نوین به ویژه در عرصه ارتباطات از راه دور سریع تر شده است (Globalization, 2002).جهان شدن باعث افزایش دسترسی به اطلاعات و درک اهمیت آن گشته است و در عرصه اطلاعات نیز جهانی شدن به مثابه تسهیل جریان اطلاعات بر فراز مرزها یا بدون توجه به مرزها تلقی می شود (Nayyer, 2003). جهانی شدن تغییرات چشمگیر در بسیاری از عرصه های حیات بشری را در بطن خود می پروراند. به دنبال این فرایند سیاست، امنیت،‌ اقتصاد،‌ تجارت، فرهنگ،‌ هویت، ارتباطات،‌ فناوری، اطلاع رسانی،‌ محیط زیست،‌ منابع طبیعی و تعاریف اجتماعی و سیاسی و فرهنگی همگی شکل و نمود جدیدی پیدا کرده است.
امروزه، گفتگو و بحث در باره جهانی شدن ، جنبه ها و ابعاد گوناگون آن ، چه در سطح ملی و چه در مقیاس جهانی ، رونق گرفته است و نقل محافل اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی شده است.فرایند جهانی شدن را اساسا در چهار حوزه فنی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مطالعه می کنند.، اما مهمترین حوزه این فرایند در عصر پسا مدرن ، نقش و جایگاه فرهنگ است.در حالی که در عصر مدرنیته فرهنگ به مثابه هنر عالی ، حورزه خاصی از جامعه را اشغال کرده بود، در عصر پسامدرن ، به دیگر عرصه های جامعه نیز راه یافته است.در سطح اقتصادی شاهد محصول شدن فرهنگ بوده ایم و در همین حال ، خود اقتصاد در شکل پدیده هایی مانند آگهی و تبلیغات ، اوقات فراغت ، صنعت خدمات و بازاریابی مطمئن و متناسب با شیوه زندگی ، به گونه ای فزاینده به فرهنگ وابسته شده است .در سطح سیاسی ،سیاستمداران از طریق رسانه ها با مخاطبانشان ارتباط برقرار می کنند و در حوزه اجتماعی ، تمایزات بیشتر از گذشته به صلاحیت های فرهنگی وابسته هستند تا به قدرت اقتصادی یا سیاسی.
اما یکی از تاثیرات مهم و چالشی این پدیده بر حوزه حساس فرهنگ است. بسیاری از ما زندگی محلی داریم . اما ، جهانی شدن ،حتی بافت محلی و به تبع آن ، ماهیت تجربه فرهنگی ما را نیز تغییر می دهد . فرهنگ ، دیگر بیش از این به محدودیتهای
محلی اش «وابسته» نیست . این به معنای آن نیست که جهانی شدن ، محلی بودنها را حذف می کند . بلکه تجربه فرهنگی به شکلهای متنوع آن ، از «لنگر های سنتی اش » در محلی بودنهای خاص «جدا می شود».هرچند تعداد اندکی از نظریه پردازان جهانی شدن ، آشکارا اندیشه هایشان را پسا ساختارگرا یا پسا مدرن می نامند، لیکن ، جهانی شدن با پسا مدرنیته پیوند خورده و در رشته هایی چون جامعه شناسی در چهارچوب چرخش پسامدرن تئوریزه شده است.به همین ترتیب "فرهنگ جهانی" ، اغلب فرهنگی پسامدرن تلقی شده که سریعا در حال تغییر ، پاره پاره و گسسته ، متکثر ، مختلط و تلفیقی شدن است.اینکه فرهنگ جهانی را باید پسا مدرن دانست ، حداقل از بعضی جهات عجیب نیست .فرهنگ جهانی ، به گونه ای اجتناب ناپذیر گسسته و متکثر است .زیرا ، فرهنگی جهانی و یکپارچه نیست. هیچ یک از نظریه پردازان جهانی شدن معتقد نیستند که یک فهرست جهانی واحد از اعتقادات و شیوه ها وجود دارد .اما، تلقی از فرهنگ جهانی به عنوان یک فرهنگ پسا مدرن ، پسا فراتر از پذیرش ناهمگونی ، پاره پارگی ، گسستگی و سیالیت آن است.این فرهنگ ، به معنی اندیشیدن در مورد این وضعیت نیز هست ، که ارزش های فرهنگی غرب اکنون صرفا به یکی از شیوه های نگاه به جهان در بین بسیاری از دیدگاه ها تبدیل شده است.از دیدگاه پسا مدرن ، فرهنگ غرب ، دیگر مانند موقعیتش در عصر مدرنیته ، یک فرا روایت تعیین کننده نیست.بلکه اکنون به یک روایت در بین دیگر روایات تبدیل شده است.
بنابر این شناخت وجوه جهانی شدن و تاثیر آن بر نظام ها و نهاد های اجتماعی، عرصه تحقیقاتی و قلم فرسایی جدید و گسترده ای را پدید آورده و ذهن پژوهشگران و صاحبان اندیشه را به خود مشغول کرده است (موکهرجی،‌ 1382).
بر این اساس سوالاتی که در این مقاله رسیدن به پاسخ آن مد نظر است عبارتند از:
آیا جهانی شدن بر حوزه فرهنگ تاثیر معنی دار گذاشته یا می گذارد؟
ابعاد و مولفه های جهانی شدن حاکم بر سیر تحول فرهنگی در جهان معاصر کدامند؟
آیا تفاوت میان جهانی شدن با جهانی سازی یک امر انتزاعی و ذهنی است یا یک واقعیت بیرونی و عینی ؟
آیا آنچه در صحنه جهانی در حال وقوع است امری واحد است و تنها، تلقی و برداشت از آن متفاوت است؟
3- مبانی نظری:
3-1- پیشینه تاریخی موضوع
جهانی شدن - واژه رایج دهه 1990 میلادی - یکی از مناقشه آمیزترین موضوعات در علوم اجتماعی است که هرچند در مورد آن بحث های زیادی صورت گرفته است ولی هنوز تعریفی جامع و فراگیر - که دربردارنده کلیه جوانب این پدیده باشد - ارائه نشده است .و همچنان پیرامون تعریف آن مشاجرات و ابهامات فراوانی مشاهده می شود.برخی نویسندگان جهانی شدن را "مرحله ای از سرمایه داری"و یا " مدرنیته اخیر" خوانده اند( بهکیش، 1380)و برخی دیگرجهانی شدن را معادل غربی سازی، نوین سازی یا جهانی سازی بویژه در شکل آمریکایی آن دانسته اند.(سالواتوره و دیگران،1375).
اما ریشه تاریخی جهانی شدن را می توان به گذشته تاریخی بشر و به گذشته های دور مربوط دانست . واژه جهانی شدن بیش از 400 سال قدمت دارد،اما اصطلاح Globalization از دهه 1960 میلادی رواج یافته است و در واسط دهه 1980 به بعد اعتبار علمی کسب نموده است. (زیادی، 1383) .آنچه محرز است جهانی شدن با توسعه جهانی بازارهای اقتصادی همراه بوده است.
( (Giddens1990و توسعه بازارهای اقتصادی نتیجه فعالیت گسترده شرکتهای چند ملیتی بوده که نقش محوری را در فرآیند جهانی شدن ایفا نمود ه اند .(1994 sklair).
از دیدگاه زبانشناختی مفهوم «جهانی‌شدن» واژه‌ای است معادل Globalization،‌ ‌ که بار معنایی ویژه‌ای را در چارچوب اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی دارد. هر چند در متون متنوع علمی از این واژه با احتیاط سخن رفته و آن را مغایر با جامعه جهانی[8] ، نظام جهانی[9] ، بین‌المللی‌شدن [10]، و جهان‌گرایی[11]دانسته‌اند، ولی توصیف مشابهی از این واژه در بین عالمان رشته‌های مختلف علوم انسانی موجود است که به فرآیند و جریان آزاد تفکر و سرمایه مرتبط می‌شود. در تعریف مادی از واژه جهانی‌شدن «ادوارد آنی‌تات»[12] از کارمندان ارشد «صندوق بین‌المللی پول»[13] می‌گوید: «جهانی شدن به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن جریان آزاد اندیشه، انسان، کالا، خدمات، و سرمایه در دنیا میسر می‌شود. در علم معانی بیان، جهانی شدن فرایند کوتاه کردن فاصله ها ،تغییر در تجارب زمانی و ارائه ماهیت جهانی است. (آنی نات، 2003).
در فرهنگ "هایپر دیکشنری" ،جهانی شدن، به منزله رشد در مقیاس جهانی تعریف شده است (Hyperdictionary, 2002).
به عقیده "مالکوم واترز"«جهانی‌شدن فرآیند اجتماعی‌ای است که در آن قیدوبندهای جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است‌، از بین می‌رود و مردم به‌طور فزاینده‌ای از کاهش این قید و بندها آگاه می‌شوند».waters,2000)).
"مارتین‌ آلبرو"، جهانی شدن را ، جهانی ساختن یا جهانی ساخته شدن و دگرگونی تاریخی می داند.به عقیده آلبرو جهانی‌ شدن‌ فرآیندهایی‌ است که‌ بر اساس‌ آن‌ تمام‌ مردم‌ جهان‌ در جامعه‌ واحد و فراگیر جهانی‌ به‌هم‌ پیوند می‌خورند. (Albrow,1996).صندوق بین المللی پول (IME). جهانی شدن را ادغام وسیع تر و عمیق تر تعریف می کند به عبارت دیگر جهانی شدن را "رشد وابستگی متقابل کشور ها در سراسر جهان از طریق افزایش حجم و تنوع مبادلات کالا و خمات و جریان سرمایه در ماورای مرز ها و همچنین از طریق پخش گسترده تر و وسیعتر تکنولوژی می داند.(Clack.1994)."آنکتاد" جهانی شدن را افزایش جریان جابجایی منابع و تولیدات کشور ها با حضور تشکیلات سازمان یافته ای برای اداره فعالیت های اقتصاد بین المللی می داند.(Parakas,2000). در معنای خاص جهانی شدن عمده ترین میراثی است که قرن 21 از آخرین دستاورد های علوم اجتماعی در آخرین دهه قرن بیستم به ودیعت گرفته است.(Robertson,1992 , Inny,1992).
بنابر این ،در مفهوم عام جهانی شدن از سوئی معادل با واژه بین المللی به کار می رود که عبارت است از افزایش تعاملها و وابستگیهای بین مردم کشورهای مختلف . جهانی شدن شکل گیری شبکه ای است که طی آن اجتماعات که پیش از این در کره خاکی دورافتاده و منزوی بودند، در وابستگی متقابل و وحدت جهانی ادغام می شوند . از اینرو جهانی شدن به معنی تغییر دادن منجر به فضا و زمان و فشرده ساختن آن است(. نصیری، 1385)
3-2- ادبیات موضوع
بی‌شک مهمترین و بارزترین وجه تمایز اقتصاد امروز و دیروز ،جهانی شدن است. پدیده جهانی شدن تحولات اساسی در ابعاد مختلف در جهان امروز ایجاد کرده است. در بعد اقتصادی شامل گسترش و یکپارچگی بازارهای مالی ‌و مبادلات تجاری، ایجاد سازمانهای اقتصادی بین‌المللی نظیر اکو[14]، نفتا[15]، آس آن[16]، اتحادیه پولی کشورهای اروپایی (یورو)[17]، ادغام بازارهای مالی و بانکهای بزرگ جهان و از همه مهمتر تاسیس سازمان تجارت جهانی[18] و در پی‌ آن، آزاد سازی‌ تبادل‌ کالا و نقل‌ و انتقال‌ سرمایه‌ بین‌ کشورها و ادغام‌ شرکت‌های‌ تولیدی‌ بزرگ (کرایسلر- دایملر)، ، همه‌ از مظاهر جهانی‌شدن‌ اقتصاد است.
در بعد سیاسی؛ این تحول با سقوط نظامهای تمامیت‌خواه و اقتدارگرایانه گرایش به دموکراسی و تکثر [19]سیاسی و احترام به حقوق بشر، بوده است و در بعد فرهنگی؛ گرایش به سوی ایجاد فرهنگ جهانی با ارزش و معیارهای خاص و درنهایت در بعد ارتباطات شامل گسترش بی‌حد و مرز شبکه‌های ماهواره‌ای و اینترنت در اقصی‌نقاط جهان است.در این میان برخی‌ از دانشمندان‌ کوشیده‌اند تا جهانی‌شدن‌ را به‌ صورتی‌ عام‌ و در چارچوب‌ کل‌ تحو‌لات‌ سیاسی، اقتصادی‌ و فرهنگی‌ تعریف‌ کنند و گروهی‌ دیگر در تعریف‌ جهانی‌شدن، بیش‌تر به‌ بُعد اقتصادی‌ آن‌ توجه‌ کرده‌اند.
"پراتون[20]" جهانی شدن رافرایندی از تحول می داندکه مرزهای سیاسی واقتصادی را کمرنگ کرده ارتباطات راگسترش داده و تعامل فرهنگها را افزون می نماید به نظر وی جهانی شدن پدیده ای چند بعدی است که آثار آن قابل تسری به فعالیتهای اجتماعی اقتصادی سیاسی حقوقی فرهنگی نظامی و فنآوری است و همچنین فعالیتهای اجتماعی همچون محیط زیست را متاثر می کند.( عزیز الاسلام،1381).به عقیده "مایکل تانز"،جهانی شدن پیامد یک انقلاب تکنولوژیک است که همزمان با رایانه ای کردن امور ارتباطات راه دور و حمل و نقل سریع مشاهده می شود Friedman, 1999).).جهانی شدن یک فرایند موزون نیست و پیامد های متنوعی برای جوامع گوناگون در حوزه های مختلف دارد.(قوام ، 1382). در واقع جهانی شدن پدیده ای پیچیده و چند وجهی است و در تلاش برای ارزیابی آن، باید با این فرض واقعگرایانه شروع کنیم که جهانی شدن، حقیقتی از زندگی امروز ما شده است؛ روندی غیرقابل تغییر که وعده رشد و ثروت را می دهد. این پدیده، دنیا را چنان به هم تنیده است، که کمتر واحد اجتماعی را می توان یافت که درهای خود را بر روی جریان ها و شبکه های جهانی بسته باشد، حتی محکم ترین مرزهای طبیعی،اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز بینابین شده است و دگرگونی جایگزین ثبات و قطعیت شده است(توحیدفام، 1381).
گرچه اصطلاح جهانی شدن در ابتدا ناشی از ترکیب جهانی توافقات تجارت جهانی آزاد، شبکه جهانی و یکپارچگی بازارهای مالی بود که مرزها و فاصله ها را از بین برده و جهان را به عنوان یک واحد کل اقتصادی مطرح کرد . ولی از اواخر 1960 فرایند جهانی شدن در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی متجلی گردید . بویژه این امر در اقتصاد و فرهنگ مشهود است و روز به روز وسیعتر می شود.(1998. (Robertson,.
جهانی شدن ترکیب جهانی توافقات تجارت آزاد، شبکه جهانی و یکپارچگی بازارهای مالی رقابتی که مرزها و فاصله ها را پاک کرده و دنیا را به عنوان یک واحد کل متحد ساخته است (رابرتسون، 1379).هرچند که واژه جهانی شدن ظاهرا به پدیده اقتصادی اشاره دارد. اما عواملی وجود دارد که تاثیرات جهانی شدن را اجتماعی و فرهنگی تر می سازد. ایده ها، آیین ها، حرکات فرهنگی و نمونه هایی از آن همگی به دنبال مبادلات کالاها بر فراز مرزهای ملی حرکت می کند (Kluver, 2000).
بنابراین ،خواه جهانی شدن را تحولی مثبت و یا منفی تلقی نماییم، آنچه مسلم است این است که این پدیده، نظام جهانی را آشکارا تغییر داده است و فرصت و تهدید را بطور همزمان ایجاد نموده است.( گیتر، 1384).در اصطلاح، جهانی‌شدن اندیشه‌ای کلیدی نهفته است که بدون توجه به آن، نمی‌توان درخصوص احتمالات مربوط به جامعه بشر در هزارة سوم درک و نظر درستی پیدا کرد. (سوئیزی،1380).زیرا ،جهانی شدن پدیده ای اجتماعی است که شامل فرآینده هایی می شود که روابط اجتماعی و وابستگی متقابل را تشدید و تقویت می کنند (گیدنز 1379 ،ص 75).

4- روش شناسی
دستیابی به هدف های علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود مگر زمانی که با روش شناسی درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار می یابد نه موضوع تحقیق (خاکی‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏، 1378،ص 11). هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او را هر چه دقیق تر آسانتر سریع تر و ارزانتر در دستیابی به پاسخ یا پاسخ هایی برای پرسش یا پرسشهای تحقیق مورد نظر کمک کند. انتخاب روش تحقیق تا حد زیادی بستگی به هدف ها و ماهیت موضوع تحقیق و امکانات اجرایی آن دارد (دلاور، 1376). با توجه به دو رویکرد خردگرایانه و طبیعت گرایانه و دو دسته روشهای تحقیق منتجه از آنها به نامهای روشهای کمی و کیفی می باشد که مقاله حاضر از نوع کیفی بوده و با توجه به ویژگی آزمایشی و یا غیرآزمایشی بودن تحقیقات، روش این مقاله، روش غیرآزمایشی (بازرگان و دیگران، 1377، 79) محسوب می‌شود. همچنین در کلی ترین تقسیم بندی، روش تحقیق را کتابخانه‌ای و میدانی در نظر گرفته‏اند که در این مقاله از روش مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی ( کتب، مجلات ، مقالات معتبر داخلی و خارجی)استفاده شده است .در واقع از نظر نوع تحقیق ، تاریخی و کاربردی بوده است، از آن رو که به بررسی مبانی، نظریه ها، دیدگاه ها و پارادایم های موجود در زمینه جهانی شدن و فرهنگ پرداخته و بر اساس آن پیشنهادات کاربردی ارائه گردیده است

5-جهانی‌شدن یا جهانی‌سازی؟!
پدیده جهانی شدن از واژه Globalization برگردانده شده که مصدر جعلی از واژه Globe بمعنی کره زمین است. گر چه واژگان کره زمین و ”جهان“ بسیار قدیمی هستند و ظاهرا 150 سال قبل از میلاد مسیح، فردی به نام Crates از کره، برای نمایش سطح زمین، استفاده کرده بود اما مشتقات دیگر این کلمه همچون اصطلاح‌های globalization، globalize و globalizing تنها از حدود سال 1960 رواج عمومی یافته است. Globalize فعل گذرا به مفعول است که در آن به فاعل توجه بیشتری می‌شود و در نتیجه در فارسی به جهانی‌کردن یا ”جهانی‌سازی“ برگردانده می‌شود. اما همین فعل را می‌توان بصورت فعل ناگذر لحاظ کرد که در این صورت تأکید بیشتر بر خود فعل است تا فاعل و به این ترتیب به ”جهانی‌شدن“ تعبیر می‌شود. همچنانکه واژه‌های مشابهی همچون صنعتی کردن یا صنعتی شدن، ملی کردن یا ملی شدن در طول تاریخ شهرت بسزایی پیدا کردند.
شاید تا مدت ها قبل ،صاحبنظران تفاوتی میان دو مفهوم جهانی شدن و جهانی سازی قائل نبودند و از این دو معنای واحدی ارائه می کردند .این در حالی است که جهانی شدن مفهومی است که بلضروره نمی تواند دارای فاعل و عامل باشد ، د حالی که جهانی سازی مفهومی است که لزوما فاعل و عامل می طلبد .با این اوصاف،جهانی شدن فرایندی است گریز ناپذیر که شکل تکامل یافته پیشرفت های بشری در حوزه سیاسی،اقتصادی و فرهنگی است و جهانی سازی پروژه ای است که مشخصا در راستای تامین منافع و مسلط کردن ارزش های مورد نظر قدرت برتر در عرصه جهانی و سایر دولت ها و ملت ها است. امروزه ، عده ای از بزرگان حوزه علوم سیاسی و روابط بین الملل بر این تفاوت تاکید دارند."جیمز روزنا"، بر این باور است که جهانی شدن به عنوان یک فرایند زمینه ساز ، شکل متفاوتی از یکپارچگی جهانی است(روزنا،1378 )."محمد عابد الجابری" مدعی است که" جهانی شدن به استقبال یک جهان رفتن ، آشنا شدن با فرهنگ های دیگر و احترام گذاشتن به آراء و نظریات دیگران است.اما جهانی سازی نفی دیگران و نفوذ در فرهنگ های دیگر و محل برخورد ایدئولوژی هاست." همچنین گروهی از اندیشمندان داخلی نیز بر این مساله تاکید دارند که فرایند جهانی شدن یک واقعیت است و پروژه جهانی سازی حاکی از ایدئولوژی و راهبرد برخورد با فرایند جهانی شدن است.(سیف زاده ،1379) .
با پایان جنگ خلیج فارس و برتری آمریکا و متحدین غربی ، این ارائه اولین بار در قالب نظم نوین جهانی ظهور و بروز پیدا کرد.نظم نوین جهانی که عبارتست از صلح و دمکراسی برای همه جهان تحت رهبری ایالات متحده و در میان ملت های جهان ، تنها امریکات که هم ارزش های اخلاقی و هم ابزار لازم برای پشتیبانی از نظم جهانی را داراست.(پرو، 1380).که البته ادعایی بیش نیست و نهاد ها و موسسات شاخص در حوزه فرهنگ و مدیریت در سطح جهان به سهم خود و از طریق تدارک منابع علمی به هدایت این جریان در مسیر صحیح و طبیعی کمک کرده اند.(Anderson,et al ,1994)
.امروزه فرایند جهانی شدن راه به سوی جامعه دانش مدار و مدیریت گرا می گشاید که در آن دانش و اطلاعات محور رشد و توسعه همه جانبه هر جامعه است(UNESCO,2003).

---

مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:

منبع: 120

نسخه‌ی چاپی ارسال اين مطلب به دوستان

---

[نظر دهید]    [تعداد نظرهای ثبت شده در پیوند با این مطلب: 0] 

.

---