قرن 21 عصر فضای مجازی/ وقتی سیاست هم از اینترنت تاثیر می گیرد
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
گزارشی از یک همایش
خبرگزاری مهر: امروزه کارشناسان به دلیل افزایش نقش و اهمیت فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و کارکرد این فناوری ها به ویژه در دنیای اینترنت، قرن 21 را عصر "فضای مجازی" نامیده و بدین ترتیب، بسیاری از مفاهیم و حوزه ها دستخوش تغییر و دگرگونی شده است که حوزه سیاست نیز از این امر مستثنی نیست.
به گزارش خبرنگار مهر، نخستین همایش ملی "فضای مجازی و سیاست" که با حضور اندیشمندان بنام حوزه علوم سیاسی و علوم ارتباطات در دانشگاه آزاد تبریز برگزار شد، برای نخستین بار حاوی نکاتی بود تا ابعاد مختلف فضای مجازی و تاثیر آن در حوزه سیاست و ارتباطات بررسی شود.
به اعتقاد کارشناسان شرکت کننده در این همایش، ارتباط بین فضای مجازی و سیاست دو سویه بوده و البته دو کارکرد متضاد دارند بطوریکه این ارتباط می تواند هم فرصت و هم تهدید باشد.
آنان توضیح می دهند که فضای مجازی و سیاست تیغ دو لیبی هستند که می توانند در خدمت منافع ملی و مصالح مردم باشند و یا بر علیه آنها به خدمت گرفته شوند.
صرفنظر از این کارکردها تاثیر متقابل فضای مجازی و سیاست از زوایای مختلف مورد توجه اندیشمندان و محققان شرکت کننده در همایش ملی فضای مجازی و سیاست در تبریز قرار گرفته بود که مرور آنها می تواند قابل تامل باشد.
تاثیر متقابل فضای مجازی و سیاست
دکتر جعفر جمشیدی راد، مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز درباره تاثیر متقابل فضای مجازی و سیاست معتقد است: امروزه، امر سیاسی در علم سیاست دچار تغییرات اساسی شده است که در این تغییر، فضای مجازی سهم عمده ای دارد به طوریکه مشابه وسیله ای مکمل و نه جایگزین برای اشکال سنتی ارتباطات سنتی قلمداد می شود.
وی افزود: فضای مجازی ظرفیت هایی برای ایجاد تعامل سیاسی جدید آفریده که بستر مناسبی برای تعامل سیاسی جدید محسوب می شود و عرصه عمومی جدید را تحت تاثیر خود قرار داده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد افزود: فضای مجازی با ایجالد فرصت های مشارکتی جدید در ابعاد آموزش و پژوهش، همانند سایر فناوری ها در راستای قطبی کردن و به سیطره درآوردن اندیشه ها و کنش های انسان ها می کوشد.
دکتر جمشیدی راد، اضافه کرد: فضای مجازی به عنوان عنصری اصلی در بسیاری از نهادها و موسسات آموزشی و پژوهشی در مقاطع مختلف تحصیلی قدرت نمایی می کند و جایگزین خوبی برای روش های سنتی در عرصه های آموزش و پژوهش چهره به چهره است.
دکتر علی اصغر داوودی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد نیز بر این باور است که تحول در تکنولوژی ارتباطات در دو دهه گذشته در تمامی عرصه های زندگی بشر اثرات عمیقی به جای گذاشته و واکنش های فردی، ملی، منطقه ای و بین المللی را تحت تاثیر خود قرار داده است.
وی افزود: امروزه بعدی از زندگی انسان را نمی توان یافت که متاثر از فضای مجازی و یا فضای سایبری نباشد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: به موازات پیشرفت های شگرف در حوزه فناوری ارتباطات هر روز بیشتر از گذشته، سرنوشت جوامع، سازمان ها و افراد با آن گره می خورد.
محمد عبدالله پور، دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز گفت: به درستی قرن بیست و یکم قرن فضای مجازی نامیده شده؛ فضایی که متاثر از واقعیت سیاسی و در عین حال تاثیرگذار بر سیاست است.
وی افزود: حالا دیگر، شبح فضای مجازی چنان بر سر حاکمان سنگینی می کند که اتخاذ هر نوع سیاست اشتباه ممکن است خیل عظیمی از اعتراض ها را در پی داشته باشد از همینرو دیگر زمانه تحمیق و تحریف سیاسی به سرعت سپری می شود.
نقش فضای مجازی در انقلابات عربی
الهام رضا نژاد، کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس نیز درباره نقش فضای مجازی در تحولات اخیر خاورمیانه گفت: طی سال های اخیر جوامع در حال توسعه از جمله کشورهای خاورمیانه با تغییرات فراوانی در بافت اجتماعی خود روبرو بوده اند که می توان از افزایش سریع تحصیلکردگان به عنوان مثالی نام برد که پیامد آن ظهور نخبگان جدیدی بود که مقدمات جنبش های نوین اجتماعی را فراهم کردند.
وی اظهار داشت: آنچه طی ماه های اخیر کارشناسان را شگفت زده کرد شکل گیری جنبش های گسترده اجتماعی در سطح خاورمیانه به ویژه به بار نشستن زودهنگاک جنبش های تونس و مصر بود.
این کارشناس ارشد علوم سیاسی افزود: رسانه های مجازی با شکستن انحصار دولت در مهندسی افکار عمومی و آشکار کردن ناتوانی دولت در استقلال ملی، تامین خدمات بهینه و اقتصاد و نیز مدیریت عاری از فساد سبب شکل گیری تحولات اخیر و به ویژه تضعیف رژیم بن علی و مبارک شدند.
رضانژاد افزود: توانایی رسانه های مجازی در بسیج افکار عمومی به اندازه ای بود که برخی صاحبنظران، انقلاب مصر و تونس را انقلاب توئتری نام نهاده اند.
وی افزود: این شبکه ها فرصت مناسبی در اختیار گروه های اجتماعی گذاشتند تا علاوه بر افزایش آگاهی جوانان و اطلاع رسانی به سازماندهی گسترده آنان بپردازند و از آنجا که گروه های مختلف اجتماعی نیز مانند گذشته برای دسترسی به اطلاعات و اخبار خود را به رسانه های سنتی محدود نمی کنند این شبکه ها به راحتی می توانند به افکار آنها جهت دهند و بر تحولات تاثیر بگذارند.
امیر هوشنگ میر کوشش، دانشجوی دکتری روابط بین الملل داشنگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات اصفهان نیز در این زمینه معتقد است: جهانی شدن و توسعه فناوری ارتباطات جمعی تاثیرات مهمی در کشورهای در حال توسعه و به ویژه کشورهای مسلمان خاورمیانه و شمال آفریقا بر جای گذاشته است.
وی افزود: گسترش روزافزون فناوری ارتباطات الکترونیکی نظیر شبکه های ماهواره ای و اینترنتی تاثیرات غیرقابل انکاری بر اذهان عمومی این منطقه داشته است.
وی با بیان اینکه نقش و تاثیر رسانه های ارتباط جمعی و اینترنت و به خصوص شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و تویتر در تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا و گسترش سریع این تحولات انکارناپذیر است، گفت: تفاوت عمده میان شبکه های اینترنتی با رسانه های سنتی تر مثل رادیو و تلویزیون و مطبوعات در دو طرفه یا چند طرفه بودن ارتباطات است.
این دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات اصفهان تاکید کرد: فناوری ارتباطات و اطلاعات مثل اینترنت و تلفن همراه نقش مهمی در مبارزات برای دموکراسی و حقوق بشر در این منطقه ایفا کرده است.
جلیل نائبیان، استاد دانشگاه تبریز هم گفت: قرن بیست ویکم را می توان قرن فضای مجازی نامید زیرا قرنی است که عرصه بروز قدرت نرم است.
وی با بیان اینکه گسترش فناوری های ارتباطی نوین به ویژه در سال های آخر قرن گذشته و اوایل قرن جاری میلادی از جمله ایجاد امکانات ارتباطی در فضای مجازی این فرصت را ایجاد کرد تا افراد بتوانند برای رسیدن به اهداف و امال خود از این طریق به سهولت و با سرعت از اوضاع جامعه خود و دیگر جوامع با خبر شوند.
نائبیان افزود: از اینرو ظهور گسترش فضای مجازی به ویژه اینترنت و سایر امکانات موجود در آن مانند شبکه های اجتماعی فیس بوک و تویتر نقش مهم و غیرقابل انکاری در پیشرفت اهداف آزادیخواهان در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا داشته است.
وی افزود: ظهور این شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی نه تنها فاصله های موجود بین ملت ها و کشورها را از میان برداشته بلکه توان انتقال اطلاعات را در حجم وسیع و در مدت زمان کوتاه فراهم آورده است.
این استاد دانشگاه تبریز تاکید کرد: در مجموع می توان گفت که جهانی شدن و گسترش فناوری ارتباطات جمعی تاثیرات مهمی در کشورهای در حال توسعه به ویژه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا بر جای گذاشته است.
ضرورت بکارگیری روش های مدرن در دیپلماسی عمومی
کیومرث جاویدنیا، رئیس مرکز مطالعات اروپای دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه در این خصوص گفت: امروزه جایگاه و نقش فضای مجازی در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی – امنیتی و حوزه های روابط بین الملل از هر زمان دیگری نمود بیشتری یافته است.
وی افزود: در این راستا شبکه های ماهواره ای، تلفن همراه، اینترنت و شبکه های جدید اجتماعی به دلیل برخورداری از ویژگی هایی مثل قدرت استثنایی در تاثیرگذاری بر افکار عمومی، جهانی و فرامرزی بودن، جذابیت و تنوع تاثیر زیادی بر شکل دهی به تحولات اجتماعی دارد.
وی اضافه کرد: در همین راستا برای مثال در تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا تاثیرگذاری فضای مجازی بر جنبش های آزادیخواهانه، تعیین مسیر و هماهنگی در اقدامات اعتراضی موضوعی انکارناپذیر بوده است؛ اینجاست که به دلیل تاثیر فضای مجازی بر آینده سیاسی کشورهای درگیر، ارتباط با آن سیاست نمود می یابد.
علی اکبر کیانی، دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس بین الملل در مرکز ملی جهانی شدن گفت: در شرایط کنونی بین الملل که شاهد روند سریع تحولات به یمن تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطات در دنیای مجازی هستیم دولت های مستقل جهان علاقمند به دریافت داده های نظام بین الملل و همچنین از سوی دیگر ارسال صدای خود به مخاطبان خارجی اند.
وی گفت: چنین سیاست فعالی در عرصه پرچالش جهانی امروزه به مدد رویکردهای سنتی دیپلماتیک چندان کارآمد نیست و ضرورت بکارگیری روش های مدرن که حتی واحدهای کوچک سیاسی را به بازیگرانی توانمند در صحنه بازی بدل کرده ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
علی صباغیان، استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران هم گفت: پیشرفت و گسترش فناوری تاثیرات عمیقی را بر حوزه های مختلف زندگی اجتماعی بشر ایجاد کرده است.
وی افزود: یکی از عرصه هایی که به شدت تحت تاثیر نوآوری و پیشرفت های روزافزون حاصله در عرصه فناوری های ارتباطات و اطلاعات قرار گرفته عرصه روابط بین ملت ها و کشورها در نظام بین الملل است.
وی افزود: ظهور شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی نه تنها فاصله های موجود بین ملت ها و کشورها را از میان برداشته بلکه توان انتقال اطلاعات را در حجم وسیع و در مدت زمان اندک میان انها فراهم کرده و بستر همکاری و تعامل بین انها را هموار نموده است.
صباغیان اضافه کرد: از اینرو گسترش فناوری ارتباطات زمینه های ایجاد همکاری و تعاملات بین المللی را در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی میان جوامع مختلف فراهم آورده است.
وی گفت: در این چارچوب به نظر می رسد همگرایی منطقه ای، به عنوان فریادی بین المللی که طی ان واحدهای سیاسی به طور داوطلبانه از اعمال اقتدار مطلق خویش برای رسیدن به هدف های مشترک ضرفنظر کرده و از یک قدرت فوق ملی پیروی می نمایند، نیز به شدت از تحولات ایجاد شده در زمینه فناوری های ارتباطات و اطلاعات متاثر شده است.
تاثیر فضای مجازی بر سیاست خارجی
سید علی پورطباطبایی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بشر دانشگاه مفید گفت: یکی از کنش های اصلی فضای مجازی در حال حاضر وبلاگ نویسی است.
وی افزود: وبلاگ نویسی قبل از تشکیل شبکه های اجتماعی پرکاربردی مانند فیس بوک، به عنوان تنها محلی که اشخاص حقیقی علائق خود را در فضای مجازی پیگیری می کردند، مطرح بود.
وی اظهار داشت: اگرچه موج نخست وبلاگ نویسی به عنوان تفنن به شمار می رفت و کارکردی جز تفریح بر آن بار نمی شد اما پس از اندک مدتی، تاثیر وبلاگ ها فراتر از حوزه شخصی رفت و به مرور در حوزه های مختلف تاثیرگذار شدند.
پورطباطبایی گفت: تاثیرگذاری وبلاگ ها بر سیاست آن هنگام از مرزها فراتر رفت منجر به شکل گیری تاثیرات بین المللی عمیقی شد که دولت ها هر کدام بسته به نوع برخوردشان با فضای مجازی، در مقابل آن موضع گرفته یا از آن استفاده کردند.
این دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بشر دانشگاه مفید تاکید کرد: اکنون تاثیر برخی از وبلاگ ها بر سیاست خارجی چنان است که یک پست وبلاگ، گاهی باعث پاسخگویی دولت های قدرتمند می گردد یا عملیات روانی برای تخریب یک دولت، وبلاگ نویسان وابسته به دولتی دیگر حمایت می گردند.
***
همایش ملی فضای مجازی و سیاست در نوع خود منحصربفرد و گامی مثبت در جهت رصدکردن همگامی با تحولات فراروی جامعه امروزی ایران و تلاش جهت فهم آنها در عرصه سیاست بود که به همت گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و با مشارکت انجمن علوم سیاسی ایران در این کلانشهر برگزار شد و به طور قطع مبنای تحقیقات و آثار جدیدتر خواهد بود.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان