Iranian Futurist

(در یک مناظره وایبری بررسی شد)

هم زیستی انسان و فناوری در جهان آینده

فضای مجازی دربردارنده فرصت‌های زیادی است که خیلی اوقات از آن غفلت می شود. این فضا تنها برای سرگرمی نیست. شاید خیلی از ما ندانیم که در شبکه‌های اجتماعی هستند گروه‌هایی که بحث‌های علمی و تخصصی را به طور جدی پیگیری می کنند. یکی از این گروه‌ها «فرهنگخانه» است؛ گروهی با یکصد عضو و همگی از چهره‌های فرهنگی. این گروه هر شب راس ساعت 8 جلسات خود را با موضوعات و دغدغه‌های فرهنگی و رسانه‌ای برگزار می‌کند و آخرین بحث این گروه مربوط به همزیستی انسان و فناوری بوده است. در مدت زمان حیات انسانی، فناوری امری است که در لایه‌‌های گوناگون و زوایای زندگی و چهره‌های دگرگون شونده حیات پیوند استوار و ناگسستنی داشته است و هر چند در دوره‌ها و مرحله‌های گوناگون تکامل اجتماعی فرهنگی سیاسی و اقتصادی جوامع چند و چون این پیوند دچار فراز و فرودهایی شده است، ولی هیچ گاه از هم نگسسته است. همزیستی فناوری و انسان در جهان آینده موضوع یک مناظره وایبری است که با حضور و مشارکت دکتر عیسی کشاورز؛ دکترای مدیریت فرهنگی، مدرس دانشگاه و مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزشی دانشگاه جامع علمی کاربردی، محمد صادق افراسیابی؛ مدیر گروه علمی تخصصی روابط عمومی دانشکده خبر، سید محسن میربهرسی؛ عضو گروه مولفان کتاب خانواده، سواد رسانه‌ای و رسانه‌های دیجیتال، رضا نامی؛ عضو گروه مشاوران ماهنامه مدیریت ارتباطات، ‌هانیه ناظری؛ مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی و دانشکده ی خبر، هدی خان محمدی؛ مدرس فناوری اطلاعات و ارتباطات، حامد احسانبخش؛ فعال فضای مجازی و راحله حقیقی؛ کارشناس معاونت امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شد. آنچه در پی می‌آید مشروح این مناظره وایبری است.

رضا نامی(عضو گروه مشاوران ماهنامه مدیریت ارتباطات): امروزه، رشد فناوری به سمتی حرکت می‌کند که دیگر کاربر نیازی به فضای سخت افزاری برای ذخیره اطلاعات روی دستگاه خود نخواهد داشت که این فرآیند نیاز به سرعت تبادل اطلاعات بالا دارد و هر روز باید منتظر افزایش این سرعت باشیم. در نهایت فناوری «ابر» منجر به ایجاد مگا‌دیتا‌سنترها خواهد شد. در فضای کسب و کار، شیوه زندگی، رفتارها و .... شاهد تغییرات اساسی خواهیم بود. آیا دوستان می توانند آینده سبک زندگی انسانی را بر اساس تحولات فناوری پیش بینی کنند؟
حامد احسانبخش(فعال فضای مجازی): قبل از اینکه به سوال شما پاسخ بدهیم، می‌خواهم بپرسم منظوراز فناوری ابر چیست؟
نامی: منظورم فضای ابری مثل دراپ‌باکس است. با رشد فناوری‌های تولیدی و امکان تولید سفارشی با هزینه پایین ( پرینتر سه بعدی) و امکان درک رفتار مخاطب، انقلابی در تجارت رخ خواهد داد. فرض کنیم یک ایمیل از شرکت Nike برای ما ارسال خواهد شد که با توجه به رفتارهای ما در فضای مجازی و درک سلایق و نیازهای ما پیشنهاد یک کفش با رنگ و طرح دلخواه ما طراحی کرده است که در صورت سفارش ما یک عدد تولید می شود و برای ما ارسال می شود.
هانیه ناظری(مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی و دانشکده خبر): این دقيقا همان تغيير سبك زندگي است كه با تولد هر فناوری در سطح وسيع، اجتناب ناپذير خواهد بود.
هدی خان محمدی(مدرس فناوری اطلاعات و ارتباطات): آقای نامی من هم با شما موافقم. سمت و سوی فناوری به سمتی است که ابزارهای ذخیره یا جا‌به‌جایی اطلاعات نظیر فلش و دی وی دی از رده خارج شده و در عوض فضاهای مجازی برای نگهداری اطلاعات گسترش پیدا کرده است که با عناوین مختلفی شناخته می شود. اسمارت‌ها چه در تلویزیون، چه در گوشی و چه در ساعت و از این قبیل به این فناوری مرتبط هستند و بستر اصلی برای استفاده از این فناوری‌ها، اینترنتی با سرعتی بسیار بالاتر از چیزی است که ما در ایران داریم.
عیسی کشاورز(دکترای مدیریت فرهنگی، مدرس دانشگاه و مدیر کل دفتر برنامه ریزی آموزشی دانشگاه جامع علمی کاربردی): اجازه دهید در این بحث برای اینکه مناظره امشب رویکردی علمی پیدا کند، سوال کنم که مرزهای تعاملی و تقابلی ساحت زیستی انسان و فناوری چگونه است؟ نالج ورکرها (Knowledge worker)چه کسانی هستند؟‌هاپیر جاب‌های جهان آینده کدام است؟ ژنوم چیست؟ آیا افزایش جهان فناوری الزاما کاهش جهان انسانی را به همراه خواهد داشت؟ آینده پروژه فناوری در افق 1404 را پیش بینی کنید. تاثیر رسانه‌های دیجیتال بر رسانه‌های سنتی درایران چگونه است؟ کدام نقد اخلاقی بر فناوری وارد است؟ به نظر شما در بکار گیری فناوری کجای کار ما اشکال دارد؟ چالش‌های مدیریت فناوری در ایران کدام است؟ در نهایت متغیرهای خطرپذیری، رقابت، آموزش، پژوهش، نخبگان و استادان، مناطق جغرافیایی، کیفیت و خلاقیت تولید فناوری در مدیریت فناوری در ایران را آسیب شناسی کنید.
نامی: آقای دکتر در بکارگیری از فناوری واقعا اشکال شاخصی در ما وجود ندارد. ما همانند همه مردم دنیا درحال استفاده هستیم.
راحله حقیقی(کارشناس معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی): واقعا همه مردم دنیا همینطور از فناوری استفاده می‌کنند، یا کارهای فوق‌العاده انجام می‌دهند؟
نامی: همه جای دنیا همه گونه انسانی وجود دارد با سلایق و رفتارهای متفاوت. واقعا گاهی فکر میکنم، مگر باید چه کار انجام دهیم با این فناوری که انجام نمی‌دهیم؟ فقط همه باید بدانند با آزادی می‌توانند انتخاب کنند و آگاهانه پذیرای عواقب رفتار و تصمیمات خود باشند. خط قرمز، حریم شخصی افراد است.
محمد صادق افراسیابی(مدیر گروه علمی تخصصی روابط عمومی دانشکده خبر): بحث امروز و سوالات دکتر کشاورز دو بعد دارد. یکی اینکه تاثیر فناوری بر فرهنگ عمومی چیست و دیگر اینکه فناوری چه تاثیری بر سبک زندگی ما دارد. در این خصوص مك‌لوهان معتقد است که اگر چه فناوری منبعث از ذهن و عمل انسان است. ولي انسان هر دوره، خود زاييده تكنولوژي زمان خويش است و به عبارت ديگر، هر فناوری، بشر را به تدريج در فضاي تازه‌اي قرار مي‌دهد و هر فضاي تازه، عاملي تعيين‌كننده در سرنوشت و زندگي بشر به شمار مي‌رود. بطور مثال وي چاپ را كه يكي از فناوری‌هاي ارتباطي بشمار مي‌رود، موجب احساس از خودبيگانگي و فردگرايي و در سطح اجتماعي موجب امكان‌يافتن ظهور ملت‌ها و ملي‌گرايي معرفي مي‌كند. مك‌لوهان در مورد تلويزيون نيز معتقد است كه اين فناوری جديد صرف نظر از محتوا، براي انسان امروز تبديل به يك محيط جديدي شده است، كه اثرات فراواني از خود بر جاي مي‌گذارد. او انسان را در مقابل اين فناوری اينگونه ترسيم مي‌كند. «اگر ما بخواهيم در برابر كاركردهاي جديد فناوری گرايش‌هاي سنتي خود را حفظ كنيم، فرهنگ سنتي ما همانند فرهنگ اسكولاستيك قرن 16، در نهايت از ميان خواهد رفت. اگر پيروان اسكولاستيك با فرهنگ شفاهي پيچيده‌شان، فناوری گوتنبرگ را درك كرده و پذيرا شده بودند و آموزش شفاهي خود را با آموزش نوشتاري تلفيق مي‌‌دادند، از نابود شدن كامل خود جلوگيري مي‌كردند».
کشاورز: مساله دیگر این است که آیا فناوری ساحت زیستی انسان را گسترش می دهد یا اینکه جهان انسانی در برابر فناوری کاهش و نابود می شود؟
نامی: تصور صد سال آینده برای من بسیار ترسناک است .
کشاورز: جهان آینده، جهان انسان‌های با ژنوم یکسان است. جهان سرشار از انسان‌های همسو که الزاما ترسناک هم نیست. آقای نامی الان شما با اعضای خانواده خود به لحاظ ژن ارتباط نزدیک دارید. جهان آینده فناوری انسان‌های با ژنوم یکسان است؛ یعنی انسان‌های مثل شما به لحاظ ارزش، باور، استعداد، توانایی، قد، وزن و آرزوها. درست مثل خودتان در سراسر جهان، مثلا یک نامی در ایران یا نامی دیگر در استرالیا، آفریقا، کوبا، شیلی، کومور و هر جای جهان از طریق فناوری همدیگر را پیدا خواهید کرد و جهان ژنومی شما تشکیل می‌شود. همین‌طور که الان جهان ژن، شما را با سایر اعضای خانواده کنار هم قرار داده است.
نامی: آیا این بحث شبیه شکل‌گیری خانواده‌های جدید درموج سوم الوین تافلر است؟
کشاورز: در مدیریت نوین اصلی وجود دارد که می‌گوید: در جهان فناوری متغیر‌های محیطی پرشتاب‌تر، پیچیده‌تر و ناشناخته‌تر از تدابیر مدیریتی ما در حرکت است. یعنی فناوری رقابت بی پایان و پر رقابتی برای ما فراهم ساخته است. پس باید استراتژی‌ها، انطباق پذیر، اقتضایی، پوپا، منعطف، سازگار و دانایی محور ترسیم شود.
سیدمحسن میربهرسی(عضو گروه مولفان کتاب خانواده، سواد رسانه‌ای و رسانه‌های دیجیتال): با توجه به آرزوی انسان‌ها می‌توان گفت که فناوری انتها ندارد و دائم در حال خلق شدن است؟
کشاورز: بله. دقیقا فرصت‌ها و آسیب‌ها همانند کوه‌های آتش فشانی فوران می‌کند و مدام روابط متقابل را تولید و باز تولید می‌کند. مهندسی همزمان و نامتقارن و تحرک و چالاکی ادغام‌ها و تجزیه‌های زنجیره ارزش‌ها، بر‌ اکوسیستم اجتماعی، اقتصادی و ساحت زیستی انسان تاثیر جدی خواهد گذاشت.
میربهرسی: ما هم اكنون سوار بر موج فناوری در حال پيشروي به سوي آينده هستيم و اگر خود در اين مسير حركت نكنيم، در سال‌هاي آينده بازار هدف و مصرف كشورهاي توسعه يافته قرار خواهيم گرفت و اين نحوه تجارت بر ما تحميل خواهد شد‌؛ بدون آنكه سود اصلي آن عايد ما شود. بنابراين اهميت تحقيق، آموزش و يادگيري براي سوار بودن بر اين موج بسيار زياد و حياتي است. این اعتقاد تافلر است. اما آیا باید استراتژی‌های انطباق پذیر، اقتضایی، پوپا، منعطف، سازگار و دانایی محور ترسیم شود؟
کشاورز: بله. استراتژی با همین ویژگی‌هایی که شمردم باید ترسیم شود. پیچیدگی دیگر، پیچیدگی در تصمیم گیری‌ها است. مهم‌ترین چیزی که این فرآیند را دشوار، بحران زا و دل آشوب و پر دغدغه می کند سرعت و پیچیدگی در تصمیم گیری‌ها است. کیفیت زندگی و توسعه یافتگی فردی و سازمانی به کیفیت تصمیم گیری‌های ما بستگی تام دارد. در این شرایط قدرت مدیریت علت و معلولی نداریم و این انتخاب‌های پرهزینه و طاقت فرسا و گاه حیاتی هستند که در صورت هر گونه غفلت و مسامحه، کارکردهای مناسب شما را نابود می‌کند. این اضطراب تصمیم گیری، یک چالش اساسی در همزیستی انسان با فناوری است. برای همزیست کردن انسان با فناوری و جلوگیری از آثار مخرب آن، سه اصل مهم است: اول آموزش، دوم اطلاع رسانی، سوم مشارکت. تصور رقابت بی‌پایان در حوزه مصرف، کسب کار، باورها و ارزش‌ها، خلاقیت و نوآوری‌ها، دغدغه دیگر در همزیستی انسان با فناوری در جهان آینده است.
احسانبخش: منظور از مشاركت در اينجا چيست؟
کشاورز: مشارکت با هدف تشریک مساعی. برای مثال یافتن فرهنگ مشترک برای فهم و درک شیوه استفاده از فناوری، یافتن و ایجاد ارزش‌های مشترک در کاربرد فناوری و مسولیت‌های اجتماعی از طریق مشارکت دنبال می شود.
میربهرسی: این فناوری خیلی از متغیرها را متحول کرده، مثلا مدیریت و رهبری از حالت سنتی خارج شده است. امروزه با توجه به عدم آموزش و یا بهتر بگویم عدم تطبیق با علم روز، یک نوجوان در عرض چند روز هدایت جمعی را بر عهده گرفته و حتی می‌تواند حکومتی را به چالش بکشاند. در حالی که پیش از این، رهبران سال‌ها باید وقت و دارایی صرف می‌کردند تا چندین نفر را همراه خود کنند. همین چند سال پیش در فضای مجازی ماموریت نیروی انتظامی را به نوعی نوجوانان تعیین می‌کردند و مثال آن خزبازی و آب بازی بود که با یک فراخوان نوجوانان در فضای مجازی، فرماندهی انتظامی کشور ماموران را بسیج می‌کرد. دلیل اصلی آن نبود شناخت مدیران کشور نسبت به توانایی‌های این فناوری بود اما در کشور ما که مدیران جزیره‌ای عمل می‌کنند، مشارکت بی معناست و این مشارکت زمانی سخت تر می‌شود که امیال سیاسی بالاتر از اهداف و ارزش‌های فرهنگی قرار می‌گیرد.
کشاورز: این جابه‌جایی‌ها بسیار اضطراب آفرین شده است. خصوصا در مورد جوانان و کودکان. من این تغییرات شما را دسته بندی می کنم. 1-تغییر آموختن اطلاعات به سمت دانایی و خرد 2-تغییر از مدیریت شرکت‌ها و سازمان‌ها از بورکراسی و ادرات سنتی به سازمان‌های مجازی و شبکه‌ای 3-آموزش‌های حضوری به آموزش‌های غیر حضوری و مجازی و بین رشته‌ای 4-ارتباطات حضوری و سنتی به ارتباطات مجازی 5-هویت‌های ژنی به هویت‌های ژنومی 6-تغییر امور منطقه‌ای و ملی به امور فرا‌ملی و چند ملیتی 7-تفکر فردی و قومی به تفکر جمعی و مشارکتی و رقابتی 8-تغییر روابط اجتماعی و فردی به روابط همزیستی با طبیعت فناوری ربات، موجودات تخیلی و کهکشانی و...
این تغییرات در کشورهای متفاوت همراه با آدم‌های متفاوت با سواد، درآمد و نوع فرهنگ مختلف، متفاوت است. پس ممکن است شدت این تغییرات بسیار متفاوت شود؛ حتی در داخل یک خانواده این تغییرات نوعی شکاف بین نسلی را تشدید می‌کند. این یکی دیگر از آسیب‌های همزیستی انسان با فناوری است.
میربهرسی: مشکل اینجاست که ضریب نفوذ اینترنت در کشور ما 40 تا 45 درصد و در کشور‌های توسعه یافته بالای 75 درصد است. حتما ما این فاصله را به سرعت طی خواهیم کرد. ما بدون فرهنگ‌سازی، فناوری را به سرعت آورده‌ایم اما الزامات و فرهنگ آن را فرا نگرفته‌ایم. این است که علما را نگران کرده. باور کنیم مسوولان کشوری هنوز این فضا را نشناخته اند.
افراسیابی: من هم فرمایش شما را قبول دارم. ما در زمینه فرهنگ استفاده از فناوری‌های جدید بسیار کم سواد هستیم. وقتی می گویم کم سواد هستیم، منظورم این نیست که مسائل فنی را نمی شناسیم. متاسفانه در سال‌های گذشته عده‌ای تلاش کردند که مفهوم سواد دیجیتالی را به داشتن دانش فنی تقلیل دهند که این عمل آنها بسیار ظالمانه بود. سواد دیجیتالی و سواد رسانه‌ای بیشتر از آنکه ناظر به دانش فنی باشد، ناظر به درک پیچیدگی‌های فرهنگی و اجتماعی مربوط به فناوری جدید و فناوری‌های نوین است. با این تعبیر بسیاری از مسوولان ما هم فاقد سواد دیجیتالی و رسانه‌ای هستند و این خطر بزرگی برای تصمیم گیری‌های مهم است.
کشاورز: عرض کردم باید برای همزیستی انسان با فناوری اقدام کرد وگرنه فناوری همانند اژدهای هفت سر ممکن است، زیست جهان فرهنگی بسیاری از کشورها را ببلعد. از همین رو سه اقدام باید انجام بشود: آموزش، اطلاع رسانی و مشارکت.
میربهرسی: خوب این راه حل مناسبی است. اما با سیاسی‌نگری تصمیم گیرندگان چه کنیم؟
کشاورز: اتفاقا باید بین سرعت فناوری، فرهنگ، باورها، ارزش‌ها و ایجاد مرزهای تعاملی و تقابلی آن مهندسی کرد. بنابراین درست گفتید باید مدیریت شده و هدفمند از رشد و گسترش بی رویه فناوری با هدف ایجاد مهندسی اجتماعی بعضا کند و آهسته تر جلوگیری کرد. این هیچ اشکالی ندارد.
میربهرسی: اما به شرطی که عقب ماندگی را دو چندان نکنیم.
کشاورز: سیاست هم اسیر فناوری می‌شود. تفکر منطق و زبان سیاستمداران در این عصر باید متفاوت شود؛ وگرنه به زودی منقرض می‌شوند. عرض کردم استراتژی این زمان باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند.
میربهرسی: در این مبحث راه حلها گفته شد. اما نگرانی در پیاده سازی آنهاست. بنظر شما خود کاربران چه نقشی می‌توانند داشته باشند؟ به نوعی که از پیشنهاد دهندگان رویگردان نشوند؟
کشاورز: نظام تصمیم‌گیری و سیاستگزاری درکشور، عقب مانده است. هنوز تفکر سیاستگذاری در کشور ما، منطق و زبان فناوری پیدا نکرده است. عدم تطابق دیده می شود و آن ویژگی‌های استراتژی رعایت نمی شود. از سوی دیگر نارسایی در آموزش و اطلاع‌رسانی و مشارکت ممکن است مردم را هم عقب نگه دارد و این خطرناک‌تر از قسمت اول است
میربهرسی: یکی از مشکلات کشور ما تعیین نشدن میزان مسوولیت نهادهاست. ده‌ها نهاد بودجه فرهنگی میگیرند؛ اما هیچکدام پاسخگو نیستند. بگذارید از تجربه خودم صحبت کنم. زمانی که بنده در پلیس مسوولیتی داشتم، برای کاهش تصادفات میزان مسوولیت هر نهاد مانند اورژانس، پلیس، اداره راه، امداد، بیمارستان و... توسط کارشناسان تعیین شد. این تقسیم مسوولیت‌ها، نظام پرسشگری درست کرد که نتیجه آن کاهش تلفات جاده‌ای و کاهش روند تلفات بود. بابت این فناوری و روبرو شدن با فرصت‌ها و تهدیدها باید همین مدل پیاده سازی شود. یعنی سهم سازمان‌ها در فرهنگ‌سازی و کاهش مخاطرات مشخص شود. در حال حاضر در مقابل بودجه پرداختی هیچ نظام پرسشگری وجود ندارد.
کشاورز: در جوامع سنتی و حتی مدرن، دولت‌ها می‌توانستند در فرایند اداره جامعه و در کند و سریع کردن مسیر توسعه نقش مهمی داشته باشند. درست مثل جاده یک طرفه و تنگ که ماشین جلو با فلاشر زدن و کم کردن سرعت می‌تواند شما را ساعت‌ها و یا کیلومترها پشت سر خودش نگه دارد، فناوری، یک فرا‌شبکه نامتقارن و چند وجهی را بوجود آوده است. از این رو کسی چندان معطل نمی‌ماند یا راهی می‌یابد و یا راهی می‌سازد و دولت‌ها را به راحتی دور می‌زنند. فناوری سه ساحت زیستی انسان را تغییر می‌دهد، تغییر در مصرف سبک زندگی، تغییر آرایش فکری و ذهنی و سوم جهان بینی و ساحت انسانی.
میربهرسی: در این خصوص تافلر می گوید: «امروزه موجي قوي، بخشي عظيم از جهان را فرا گرفته و دنيايي عجيب و تازه براي كار و تفريح، ازدواج و پرورش اطفال، يا بازنشستگي خلق كرده است. در اين فضاي گيج كننده، بازرگانان برخلاف جريانهاي نامنظم اقتصادي شنا مي‌كنند. سياستمداران دائما شاهد نوسان محبوبيت‌شان در ميان مردم هستند. دانشگاه‌ها، بيمارستا‌نها و ديگر سازمان‌ها نااميدانه با تورم درجنگند. سيستم‌هاي ارزشي درهم مي‌شكنند و فرو مي‌ريزند. در همان حال قايق نجات خانواده و كليسا و دولت با موانع و امواج خروشان در ستيزند.» به نظرم دانش و معرفتی که در این حوزه‌ها وجود دارد خیلی سریع منسوخ می‌شود. فناوری‌ها در حوزه ICT به سرعت جایگزین می‌شود. اگر بدون نگاه آینده نگرانه به سراغ این علوم برویم و نسبت به روند‌های آینده حساس نباشیم، مدل تحلیلی و مدل مفهومی ناکارآمدی ارایه خواهیم کرد. بدتر این است که بر پایه این تحلیل‌ها تصمیم بگیریم.
کشاورز: تراکم اجتماعی باعث تراکم ارتباطات اجتماعی شده و تراکم اجتماعی تراکم اخلاق اجتماعی را به دنبال آورده است. انبوه تولیدات و ولع انسان‌ها در مصرف، و ناتوانی در پردازش انبوه خبر، غذا، آثارهنری و فناوری ضمن اینکه مصرف بیشتر نسبت به گذشته دارد؛ اما در برابر انبوه تولیدات و ناتوانایی در مصرف بیشتر و بهتر احساس ناکامی و فقر بیشتر بر انسان مستولی شده است. در مورد خودرو واقعا هر ماشینی که داشتید و دارید و مدل‌های جدید همیشه فکر می‌کنید پیاده‌تر از گذشته هستید.
میربهرسی: هر چه به انسان مربوط باشد، در محدوده پژوهش دینی نیز داخل می‌شود. بنابراین هر عاملی که به شکلی در مسایل انسانی تاثیر و دخالت داشته باشد، به یقین باید موردِ ارزیابی اندیشه‌های دینی نیز قرار گیرد. فناوری از جمله مقوله‌هایی است که به عقیده غالب صاحب نظران در تغییر و تحوّلِ مسایل مختلف انسانی نقشی عمده دارد بنابراین بایستی آن را نیز در ترازوی اندیشه دینی قرار داد و با معیارها و میزا‌ن‌های دینی به توزین نقاط قوت و ضعف آن و داده‌ها و گرفته‌هایش از انسان پرداخت.
کشاورز: من پیشنهاد استراتژی‌سازی در چگونه همزیستی ایران با فناوری را در افق 1404 پیشنهاد می‌کنم. این راهبرد باید پویا، از پایین به بالا یعنی از سوی مردم تدوین و اجرا شود و با شکل دادن تطابقی شهروندان با فناوری انجام شود.
میربهرسی: نظر بسیار خوبی است. اما بستر این فناوری حاکمیتی است. علمای ما، مدیران ما شناخت مناسبی از فرصت‌های این ابزار ندارند و دیگران هم یکسویه تهدیدات را به نظرشان رسانیده اند. بنظر من ابتدا باید ذهن علما و مدیران را روشن کرد. زیرا باز هم تکرار می‌کنم که بستر حاکمیتی است.
کشاورز: شک نکنید نظام ارزشی و زنجیره فکری جامعه با این فرایند بطور بنیادین درآینده تغییر خواهد کرد.
افراسیابی: بنابراین می‌توان بحث را اینگونه جمع‌بندی کرد که اگر ما برای حوزه فرهنگ و فناوری برنامه ریزی نداشته باشیم، این طور نیست که فناوری متوقف شود و یا مردم در استفاده از فناوری توقف کنند. این ما هستیم که از مردم عقب می‌مانیم و زمانی به خود می‌آییم که مردم فرهنگ فناوری را هم مانند خود فناوری از غرب گرفته‌اند و همین باعث مشکلات فرهنگی و تعارض‌هایی می‌شود که شاهد آن هستیم. در این مسیر ایجاد محدودیت کارآمد نیست و باعث از بین رفتن اعتبار نهادهای حاکمیتی می‌شود. تنها راه کارآمد برنامه ریزی و سیاست‌گذاری معقول و منطقی است. البته همان طور که دکتر کشاورز استدلال کردند‌، بدون شک برنامه ریزی مربوط به نحوه فرهنگ‌سازی استفاده از فناوری‌های جدید، خود در روند رشد و توسعه فناوری، نیازمند تغییر است و باید پویا و از پایین به بالا یعنی با تکیه بر نظرات و دیدگاه‌های مردم باشد.

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	اخبار روز	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر